مباهله؛ جریانی برای اثبات حقانیت دین اسلام

مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران، از رویدادهای صدر اسلام است که نشانه حقانیت دعوت پیامبر(ص) دانسته می‌شود. این واقعه همچنین بر فضیلت پیامبر(ص) و همراهان او در مباهله، یعنی امام علی(ع)، فاطمه(س) و حَسَنین(ع) دلالت دارد.

به‌منظور تبیین مفهوم مباهله خبرنگار ایکنا از همدان با حجت‌الاسلام والمسلمین سجاد جمشیدی، عضو مؤسسه کلامی احیای همدان به گفت‌وگو پرداخته که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا - مباهله به چه معناست؟

روز ۲۴ ذی‌الحجه روز مباهله پیامبر و اهل بیت ایشان با بزرگان مسیحیان نجران است، معنای لغوی مباهله به مفهوم رها ساختن و لعنت کردن آمده است و در اصطلاح به عملی گفته می‌شود که دو یا چند نفر که در مسئله مهم دینی با هم اختلاف دارند در یک جا جمع شوند و با تضرع و زاری به درگاه خداوند از او بخواهند که قوم باطل و قومی که برحق نیست را مجازات کند. تفاوت میان مباهله و لعنت کردن این است که مباهله از شدت و تأکید بیشتری برخوردار است.

ایکنا - درخواست مباهله از سوی چه کسانی انجام شد؟ 

پس از فتح مکه و مسلمان شدن اهالی طائف و یمن تقریبا تمامی مناطق جزیره‌العرب تحت پوشش حکومت توحیدی پیامبر اکرم(ص) قرار گرفت. گرچه اقوام و قبایلی بودند که در برابر اسلام تسلیم نشده بودند و حتی فتنه‌گری هم می‌کردند‌.

منطقه نجران به فاصله حجاز و یمن قرار دارد و در عصر پیامبر(ص) نیز تنها منطقه مسیحی‌نشین حجاز بود که مسیحیان مقیم آنجا با پشتیبانی کشورهای مسیحی شمال آفریقا ادامه حیات می‌دادند. پیامبر(ص) که برای تمامی قبائل دعوت‌نامه‌هایی فرستاده بود، برای بزرگان این منطقه نیز نامه‌هایی را ارسال کرد و آن‌ها را به پذیرش دین اسلام دعوت کرد.

سران مسیحی نجران درباره نامه پیامبر(ص) مشورت کردند و پس از بحث‌های زیاد تصمیم گرفتند که خدمت ایشان برسند. به روایتی بیش از ۳۰ نفر از سران این قوم راهی مدینه شدند تا با پیامبر(ص) صحبت کنند. آن‌ها پس از ورود به مدینه با بی‌اعتنایی پیامبر مواجه شدند آن‌ها وقتی مطلب را از حضرت علی(ع) جویا شدند ایشان فرمود علت بی‌اعتنایی پیامبر(ص) آن است که شما لباس‌های تزئین شده داشتید و پیامبر(ص) از صلیب و لباس‌های تزئین شده شما خوشش نیامد. امام علی(ع) از آن‌ها خواست لباس‌های خود را ساده کنند و صلیب بر گردن نداشته باشند تا پیامبر(ص) با آن‌ها صحبت کند.

مسیحیان نجران هم تغییر وضعیت دادند و پیامبر(ص) با آن‌ها درباره شرک و توحید صحبت و تلاش کرد آن‌ها را درباره باطل بودن برخی عقاید مسیحیان مجاب کند‌، اما با این وجود نجرانیان متقاعد نشدند و در نهایت برای فرار از حق و حقیقت پیشنهاد مباهله دادند.

مقرر شد آن‌ها در روز ۲۴ ذی‌الحجه در مکانی بیرون از مدینه برای مباهله گردهم آیند. برای انجام مباهله پیامبر با دختر گرامی خود حضرت فاطمه(س)، امام علی(ع) و نوه‌های خود امام حسن و امام حسین(ع) محل موردنظر رفتند.

مسیحیان دیدند که پیامبر(ص) با نزدیک‌ترین افراد خود برای مباهله آمده است که این حقانیت دین اسلام را می‌رساند، چراکه اگر پیامبر(ص) دین اسلام را بر حق نمی‌دانست هیچ‌گاه عزیزترین و نزدیک‌ترین افراد خود را در معرض لعنت و نفرین خداوند قرار نمی‌داد.

نجرانیان وقتی وضعیت را چنین دیدند از مباهله صرف‌نظر کردند‌ و در برابر پیامبر(ص) حاضر شدند که در جنگ‌ها به مسلمانان کمک کنند و به پیامبر(ص) جذیه‌ای را به‌عنوان مالیات پرداخت کنند. در این باب صلح‌نامه‌ای نوشته شده و اطرافیان هم آن را امضا کردند.

اکنون نیز در کنار مسجدالنبی مسجدی است به نام مسجد مباهله که در محل مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان واقع شده است.

ایکنا - آیا جریان مباهله سند قرآنی دارد؟

در سوره آل عمران، آیه ۶۱ به‌عنوان آیه مباهله نامیده می‌شود که این آیه در جریان مباهله بر وجود پیامبر(ص) نازل شده است، در این آیه خداوند می‌فرماید: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ؛ پس هر که با تو درباره او [عیسی] پس از آنکه بر تو [به واسطه وحی، نسبت به احوال وی] علم و آگاهی آمد، مجادله و ستیز کند، بگو: بیایید ما پسرانمان را و شما پسرانتان را، و ما زنانمان را و شما زنانتان را، و ما نفوسمان را و شما نفوستان را دعوت کنیم؛ سپس یکدیگر را نفرین نماییم، پس لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم» بنابراین مباهله یک سندیت قرآنی دارد و خداوند با نزول این آیه به پیامبر(ص) می‌فرماید با آن‌ها مباهله کن در حالی که نزدیک‌ترین افراد خود را برای مباهله می‌بری.

در بخشی از این آیه خداوند می‌فرماید که شما نفس و جان خود را برای مباهله ببرید که منظور از این نفس و جان حضرت علی(ع) است؛ بنابراین این آیه نه تنها حقانیت اسلام و پیامبر(ص) را می‌رساند، بلکه جایگاه و فضیلت اهل بیت پیامبر(ص) و به ویژه امام علی(ع) را بیان می‌کند.