انتظار فرج؛ مهم‌ترین دستاورد اربعین

زیارت اربعین امام حسین(ع) و مفهوم انتظار فرج نه تنها از منظر معنوی و عبادی حائز اهمیت هستند، بلکه از نگاه سیاسی و اجتماعی نیز تأثیرات شگرفی بر هویت شیعیان داشته‌ است.

زیارت اربعین، به عنوان یکی از نشانه‌های مؤمن راستین، در روایات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است. انتظار فرج، به‌ویژه انتظار ظهور امام زمان(عج) نیز از اصول اساسی اعتقادی شیعه است.

زیارت اربعین و انتظار فرج، دو روی یک سکه هستند؛ هر دو بیانگر عشق به اهل‌بیت(ع) و آمادگی برای قیام عدالت‌گسترانه مهدوی است. زیارت اربعین، زنده‌ نگاه‌ داشتن یاد و آرمان‌های عاشوراست و انتظار فرج، چشم‌ به‌ راه تحقق نهایی این آرمان‌ها در عصر ظهور است.

به منظور بررسی ارتباط میان اربعین و ظهور، خبرنگار ایکنا با حجت‌الاسلام والمسلمین اصغر قاضی‌خانی، مدرس حوزه علمیه و متخصص حوزه مهدویت به گفت‌وگو پرداخته که مشروح آن را می‌خوانیم؛

ایکنا- درباره جایگاه انتظار در مکتب اسلام توضیح دهید.

انتظار ظهور امام مهدی(عج) يا به تعبير ديگر انتظار فرج آل محمد(ع) در آموزه‌های دين اسلام از اهميت برخوردار است، اما اين مفهوم خود مصداقی از مفهوم عام «انتظار فرج» يا اميد به آينده است که در روايات اسلامی بر آن تأکيد فراوانی شده است.

اسلام با هدف زنده نگه‌داشتن روحيه تلاش و پشتکار در فرد و جامعه بر اميدواری نسبت به آينده و انتظار فرا رسيدن گشايش از سوی خدا سفارش بسياری کرده و مؤمنان را از هرگونه يأس و نااميدی برحذر داشته است. انتظار يا اميد به آينده همزاد انسان است، و اگر اميد به آينده را از او بگيرند، سرنوشتی جز سکون، رکود، مرگ و تباهی نخواهد داشت، از همين روست که در کلام نورانی پيامبر اکرم(ص) آمده است: الأملُ رَحمةٌ لاُِمّتی، و لَوْ لا الأملُ ما أرْضَعَتْ والِدَةٌ وَلَدَها، و لا غَرَسَ غارِسٌ شَجَرا؛ اميد برای امت من مايه رحمت است و اگر اميد نبود، هيچ مادری فرزندش را شير نمی‌داد و هيچ باغبانی درختی نمی‌‌کاشت.

با توجه به اهميت و نقش اساسی اميد به آينده و انتظار فرج در زندگی انسان‌ها مکتب اسلام تلاش کرده است با تقويت اين روحيه، تلاش و سرزندگی جوامع اسلامی و مسلمانان را به نهايت درجه خود رسانده و آنها را در هر زمان پويا و پايدار نگهدارد.

امام صادق(ع) در بيانی ديگر منتظران ظهور را با شهيدان در پيشگاه رسول خدا(ص) برابر دانسته و می‌فرمايند: من مات منکم و هو منتظر لهذا الأمر کمن هو مع القائم في فسطاطه. قال: ثمّ مکث هنيئة، ثمّ قال: لا بل کمن قارع معه بسيفه. ثمّ قال: لا واللَّه کمن استشهد مع رسول اللَّه، صلّي اللَّه عليه و آله؛ هرکس از شما بميرد در حالي که که منتظر اين امر باشد، همانند کسی است که با حضرت قائم (ع) در خيمه‌اش بوده باشد. سپس حضرت چند لحظه‌ای درنگ کرده، آنگاه فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت شمشير بزند. سپس فرمود: نه، به خدا همچون کسی است که در پيشگاه رسول خدا (ص) شهيد شده باشد.

در این بین تحقق شرايط ظهور مستلزم تلاش فراگير فردی و اجتماعی در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سياسی و نظامی است. تلاشی که اگر به واقع محقق شود، فرد و جامعه مصداق رواياتی خواهند شد که در آنها منتظران ظهور را با ياوران امام مهدی (عج) و حاضران در صحنه‌های نبرد عصر ظهور مقايسه کرده و اجر و ثواب و شأن و مرتبه آنها را يکسان دانسته‌اند.

ایکنا - انتظار چه ارتباطی با اربعین دارد؟

روايتی از امام صادق (ع) نقل شده در این روایت داریم: إِنَّ لَنا دَولَةً يَجِييءُ اللَّهُ بِها إِذا شاءَ. ثُمَّ قالَ: مَن سَرَّهُ أَن يَکُونَ مِن أَصحابِ القائِمِ فَليَنتَظِر وَليَعمَل بِالوَرَعِ وَ مَحاسِنِ الأخلاقِ، وَ هُوَ مُنتَظِرٌ، فَإِن ماتَ وَ قامَ القائِمُ بَعدَهُ کانَ لَهُ مِنَ الأَجرِ مِثلُ أَجرِ مَن أَدرَکَهُ، فَجِدُّوا وَانتَظِرُوا، هَنِيئاً لَکُم أَيَّتُهَا العِصابَةُ المَرحُومَةُ. برای ما دولتی است که هر زمان خداوند بخواهد، آن را محقق می‌سازد. و آنگاه [امام] فرمود: هرکس دوست می‌دارد از ياران حضرت قائم (عج) باشد، بايد که منتظر باشد و در اين حال به پرهيزکاری و اخلاق نيکو رفتار نمايد، در حالی که منتظر است، پس چنانچه بميرد و پس از مردنش قائم، به پا خيزد، پاداش او همچون پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده است، پس کوشش کنيد و در انتظار بمانيد، گوارا باد بر شما [اين پاداش] ای گروه مشمول رحمت خداوند.

در فرازی از زیارت اربعین حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام چنین می‌خوانیم: وَاَشْهَدُ اَنَّ اللهَ مُنْجِزٌ ما وَعَدَكَ، گواهی می‌دهم كه خدا وفاكننده است، آنچه را به تو وعده داده، وَمُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ وَمُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ، و نابودكننده كسانی را كه از ياری‌ات دريغ ورزيدند،و عذاب‌كننده كسانی را كه تو را كشتند، وَاَشْهَدُ اَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللهِ، وَجاهَدْتَ فی سَبيلِهِ حَتی اَتيكَ الْيَقينُ و گواهی می‌دهم كه تو به عهد خدا وفا كردی و در راهش به جهاد برخاستی تا مرگت فرا رسيد، در همه این فرازها از زیارت اربعین روح انتظار موج می‌زند.

انتظاری که ثمره کربلا است. بدون کربلا انتظار بی‌معنا است. ياران مهدی(عج)، همه کربلایی‌اند و در فراز و فرود تاريخ، غربال شده و آبديده‌اند. مگر می‌توان بی‌عاشورا، انتظاری ديگر داشت؟ انتظار بی‌عاشورا، انتظار بی‌پشتوانه است. «عاشورا» انتظار برآورده نشده شيعه است و «انتظار» عاشورای برآورده شده شيعه. حرکتی جهانی و به وسعت آمال همه انسان‌های تاريخ، پشتوانه و عقبه‌ای می‌خواهد به استحکام کربلا که هرگز به سردی و خاموشی نگرايد. «انتظار» ادامه عاشورا، غدير و بعثت است و «ظهور»، روز فرج و مخرج حسين و ثمره خون او که در شريان تاريخ به جوش آمده است.

«انتظار» بشارتی است به حق، بر همه دردها و آلام شيعه در کربلا و تاريخ و مهدی (عج)، همان کسی است که باری را که حسين (ع) در مسير کوفه، در کربلا به زمين گذاشت؛ به کوفه می‌رساند. امام مهدی (عج) پرچم حسين (ع) را بر خواهد افراشت و آرمان‌های بلند او را تحقّق خواهد بخشيد. امام مهدی (عج)، بذری را که حسين (ع) در کربلا کاشت و ديگر امامان آن را بارور کردند و خودش در دوران غيبت به حراست آن همت گماشت، با دستان پرتوانش غرس خواهد کرد و اگر بخواهیم ازثمرات، آثار و فوائد زیارت اربعین حسینی بگوییم، مهمترین فایده همین رزمایش میلیونی انتظار و بلکه به امید خدا تعجیل در فرج امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.