۵ ویژگی اخلاقی مهدوی‌یاوران

مهدویت در نگاه شیعه تنها یک عقیده اعتقادی نیست، بلکه طرحی جامع برای زندگی فردی و اجتماعی است که محور آن بر اخلاق استوار شده است. درواقع، منتظر واقعی کسی است که با خودسازی و تخلق به ارزش‌های الهی، زمینه‌ساز ظهور باشد. اخلاق مهدوی همان امتداد اخلاق محمدی و علوی است؛ یعنی همان صفات والا و رفتارهای الهی که در سیره پیامبر اکرم(ص) و اهل‌ بیت(ع) متجلی شده و می‌تواند راهنمای انسان امروز در مواجهه با چالش‌های فردی و اجتماعی باشد.

به‌منظور بررسی معنا و مفهوم اخلاق مهدوی، خبرنگار ایکنا از همدان با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد حسینی، پژوهشگر حوزه مهدویت گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ اخلاق مهدوی به چه معناست؟

 اخلاق در اسلام رکن اساسی تربیت انسان است. پیامبر اکرم(ص) هدف بعثت خویش را چنین معرفی کردند: «إِنَّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأخلاق»؛ اخلاق مهدوی نیز همان اخلاق محمدی است. آن حضرت همانند جدش رسول خدا(ص) جامع صفات و رفتارهای ارزشی و مظهر کامل اخلاق خداوندی است که در آموزه‌های تربیتی تخلق به آن بسیار مورد تأکید است.

در آموزه‌های رسول خدا و توصیه ایشان به تخلق به اخلاق الهی به تصریح عامه و خاصه در تفسیر آیه 55 سوره مائده آمده است که تمام ائمه هدی و از جمله امام مهدی(عج) مظهریت تام اخلاق الهی را دارند. بنابراین، اخلاق مهدوی، یعنی خودسازی فردی و اجتماعی در راستای زمینه‌سازی ظهور امام زمان(عج).

ایکنا _ کسب اخلاق فردی مهدویت چگونه حاصل می‌شود؟

منتظر واقعی کسی است که در زندگی روزمره مراقب اعمال خویش باشد. حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه، نامه ۴۵ بر مراقبت نفس و خودکنترلی تأکید دارند. به‌طور نمونه جوانی که در فضای مجازی نیز تقوای خود را حفظ کرده و از گناه دوری می‌کند این شخص متخلق به اخلاق مهدوی است.

انتظار به معنای صبر فعال است. امام علی(ع) می‌فرمایند: «صبر، از ایمان همچون سر به بدن است.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۸۲)؛ منتظر واقعی کسی است که در فتنه‌های آخرالزمان و مشکلات و سختی‌ها صبر و استقامت داشته باشد. از اهل بیت(ع) وقتی که در بیان راهکار عبور از فتنه‌های آخرالزمان سؤال می‌شود ایشان تأکید بر انجام واجبات، صبر در برابر عداوت دشمنان و تقویت رابطه با امام عصر می‌کنند.

برید بن معاویة العجلى از امام باقر(ع) نقل مى‌‏کند در معنى کلام خداى تعالى که مى‏‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى مؤمنان، صبر داشته باشید و صابر باشید و نگهبان مرز خود باشید و تقوای الهی پیش گیرید» (آل‌عمران/ آیه ۲۰۰)، فرمود «یعنى بر انجام واجبات الهى صبر داشته باشید؛ اصْبِرُوا عَلَى أَدَاءِ الْفَرَائِضِ‏ و در برابر دشمن صبر پیشه کنید؛ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ‏ و رابطه خود را با امام منتظرتان برقرار بدارید؛‌ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ.» نمونه این، پدر و مادری هستند که در سختی‌های اقتصادی با آرامش و امید، فرزندان را تربیت می‌کند.

امید و خوش‌بینی، نیز یکی دیگر از ویژگی‌های اخلاق فردی مهدوی است. منتظر واقعی هرگز ناامید نمی‌شود، زیرا باور دارد آینده روشن است و از آن مستضعفان عالم خواهد بود و آنان را وارثان و پیشوایان در زمین قرار خواهد داد «وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ» (قصص/ آیه ۵)؛ امید، نیروی محرکه اخلاق است و مانع افسردگی و بی‌انگیزگی می‌شود.

ایکنا _ جایگاه قرآن کریم و توجه به آن در یاران مهدوی چگونه است؟

عبادت و انس با قرآن از اخلاق مهدوی به‎شمار می‌آید. اخلاق مهدوی در ارتباط مستمر با خداوند معنا پیدا می‌کند. امام باقر(ع) فرمودند: «هیچ چیزی برای خدا محبوب‌تر از نماز نیست.» امام مهدی(عج) می‌فرماید: «ما اُرغِمَ أنفُ الشَّیطانِ بِشَی ءٍ مِثلِ الصَّلاةِ؛ هیچ چیز مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمی‌مالد.» (کتاب من لا یحضره الفقیه، جلد ۱، صفحه ۴۹۸)

نمونه کاربردی آن این است که خانواده‌ای که نماز اول وقت را با هم می‌خوانند و فرزندان را نیز با قرآن مأنوس می‌کنند این‌ها به اخلاق مهدوی متخلق هستند.

امانت‌داری و صداقت پنجمین ویژگی اخلاق فردی مهدوی است. در روایات آمده است که هیچ انتظاری بدون صداقت پذیرفته نیست. مرحوم طبرسی در مکارم‌الاخلاق بر اهمیت راستگویی و امانت‌داری تأکید می‌کند.

ابن کهمس می‌گوید: به حضرت صادق(ع) عرض کردم: عبدالله بن ابی‌یعفور بر شما درود فرستاد. حضرت فرمود: بر تو و بر او درود باد، وقتی پیش او رفتی سلام مرا به او برسان و بگو: جعفر بن محمد می‌گفت: نیک بنگر هر آن ویژگی که باعث شد تا علی(ع) به آن مقام بلند نزد پیامبر خدا(ص) برسد، خود را ملازم آن خصلت نما و یقین بدان هر مقامی‌ که علی(ع) نزد پیامبر(ص) یافت تنها و تنها به‌خاطر راستگویی و امانتداری بود. (الکافی، ج 2، ص 104،ح 5)

همان‌گونه که در روایت ملاحظه شد امام صادق(ع) در میان انبوه فضایل و کمالات والای امام علی(ع) به دو شاخص بسیار مهم و کلیدی راستگویی و امانتداری، که در ساخت شخصیت والای انسانی نقش بسزایی دارد‌ اشاره می‌کند.

پیشوای راستگویان از صداقت و راستگویی به‌عنوان پایه دین و ستون ایمان یاد کرده و می‌فرماید: اَلصِّدْقُ عِمادُ الاِسْلامِ وَ دَعامَهًُْ الایمانِ؛ راستی ستون مسلمانی و پایه ایمان است. (غررالحکم، ج 2، ص 40) به‌عنوان نمونه کارمندی که حتی در غیاب مدیر، کارگری که در غیاب صاحب کار وظیفه‌اش را درست انجام می‌دهد، در مسیر اخلاق مهدوی گام برمی‌دارد.

در شماره بعدی این گفت‌وگو به اخلاق اجتماعی مهدوی پرداخته خواهد شد.