تقوا؛ بهترین ریاضت/تامل در حال تهیدستان بازدارنده انسان از شکم‌خوارگی است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، امام علی(ع) در فرازی از نامه 45 خود در نهج‌البلاغه در رابطه با ساده‌زیستی کارگزاران حکومتی فرموده است: «ای پسر حنیف! به من خبر رسیده که مردی از جوانان اهل بصره، تو را به یک میهمانی دعوت کرده است و تو نیز به‌سوی آن شتافته‌ای؛ غذاهای رنگارنگ و خوشگوار برایت برگزیده می‎شد و کاسه‌های بزرگ به سویت آورده می‎شد و گمان نمی‌کردم تو اجابت کنی دعوت به غذای قومی را که فقیرشان کنار زده و توانگرشان دعوت شده است، پس در آن‌چه به دندان می‎کشی از این خوردنی، خوب بنگر، آن‌چه آگاهی به حلال بودن‌اش برای تو مشتبه شد، از دهان بینداز و از آن‌چه به پاکی راه درآمدش یقین کردی، تناول کن.
بدانید! هر مامومی امامی دارد که به او اقتدا می‎کند و از نور علم او، روشنی می‎جوید.بدانید! امام شما از دنیای خود به دو تکه لباس کهنه و از خوراک آن به دو قرص نان اکتفا کرده است.البته بدانید که شما قدرت چنین کاری را ندارید؛ ولی با دوری از گناه و کوشش و پاکدامنی و درست‌کاری مرا یاری کنید.به خدا قسم، از دنیای شما، طلایی ذخیره نکردم و از غنیمت‌های آن، مالی پس‌انداز نکردم و در عوض لباس کهنه‌ام، لباس کهنه دیگری آماده نساختم و از زمین آن، یک وجب در اختیار نگرفتم و به یقین این دنیای شما در چشم من از دانه تلخ بلوط، بی‌‎ارزش‌تر و پست‌تر است! و این است نفس من که با تقوا به آن ریاضت می‎دهم تا روزی که ترسناک‌ترین روز است، با امنیت وارد شود و قدمش بر لبه‌های لغزشگاه(پُل صراط) استوار بماند و اگر می‎خواستم، راه رسیدن به این عسل خالص شده و مغز این گندم و بافته‌های این ابریشم را می‎شناختم؛ ولی هیهات که هوای نفس من برمن غالب شود و حرص من، مرا به انتخاب بهترین خوراک‌ها بکشاند، در حالی‎که شاید در حجاز یا یمامه، کسی باشد که حتی به خوردن یک قرص نان امیدی ندارد و سابقه سیری شکم برای او نیست و هیهات که با شکم پُر، شب را به صبح برسانم، در حالی‎که اطرافم شکم‌هایی گرسنه و جگرهایی سوخته باشد! آیا به این قناعت کنم که بگویند این امیرمؤمنان است و در سختی‎های روزگار با آنها مشارکت نکنم یا در تلخی‎های زندگی، الگویی برایشان نباشم؟! من آفریده نشدم که خوردن غذاهای گوارا مرا مشغول کند؛ مثل حیوان بسته شده که نهایت همتش علف خوردن است یا حیوان رها شده که کارش زیر و رو کردن زباله‌ها است؛ شکم خود را از علف‎های آن پُر می‎کند و از تصمیمی که درباره‌اش دارند، غافل می‎شود یا آفریده نشدنم که بدون هدف یا بیهوده رها شوم یا افسار ضلالت را با خود بکشم یا راه سرگردانی را بدون هدف در پیش بگیرم».
دنیا، شایستگی دلبستگی ندارد
باید توجه داشت بنا بر این کلام امیر دنیا، شایستگی دلبستگی ندارد و کارگزاران نظام اسلامی پیش‌تر و بیشتر از همه باید از دنیا دوری گزینند.
مخاطب این نامه امام علی(ع)، عثمان بن حنیف انصاری، نماینده امیرمؤمنان علی(ع) و حاکم بصره از طرف ایشان است.او از بزرگان انصار و اهل مدینه بود در اوصاف ایشان آورده‌اند که از جان‌نثاران امام در واقعه خانه‌نشینی و از رزم‌آوران وفادار جبهه امیرمؤمنان(ع) در جنگ جمل بوده است؛ از این‌رو حاکمی که امام این نامه را به او می‎نویسد، شخصیتی معمولی و کم‌اهمیت نیست؛ بلکه از نزدیکان حضرت و از خواص جامعه به حساب می‎آید.
این نامه، نیز مانند نامه‌های دیگر امام علی(ع) فقط با مخاطب خاص در زمان خاص سخن نمی‎گوید؛ بلکه نسخه‌ای شفابخش و توصیه‌ای نورانی برای تمام زمان‌ها و همه افراد است؛ از این‌روامام علی(ع) در این نامه، مخاطب را به‌صورت جمع در نظر گرفته‌اند.
یکی‌از ثروتمندان بصره، مهمانی مجللی برگزار کرد و عثمان بن حنیف انصاری را که ـ استاندار بصره بود ـ به آن میهمانی دعوت کرد. عثمان نیز پذیرفت و در آن مهمانی شرکت کرد.در پی این واقعه، امیرمؤمنان علی(ع) نامه‌ای با عتاب و سرزنش خطاب به استاندار خویش می‎نویسد.
سؤال مهم این است که کجای کار عثمان دارای اشکال بود که امام را ناراحت کرده بود؟ با توجه به متن نامه می‌توان موارد زیر را به‌عنوان دلایل ناراحتی امام علی(ع) بیان کرد: قبول دعوت بدون تحقیق و بررسی از کیفیت مهمانی. امام از این‌که عثمان به سرعت دعوت آن شخص را پذیرفته است، گلایه می‎کند.کیفیت میهمانی. امام از اسراف و تبذیری که در میهمانی‌ صورت گرفته است، گلایه می‎کند.خدا اسراف‌کاران را دوست ندارد و با اهل تبذیر دشمن است.ویژگی میهمانان.امام از این‌که حاکم اسلامی بر سر سفره‌ای حاضر شده است که فقرا از آن رانده شده‌اند، گلایه می‎کند این کار دامن زدن به فاصله طبقاتی و ایجاد شکاف میان مردم است.عدم دوری از مشتبهات.امام از این‌که حاکم اسلامی بدون توجه به لقمه حلال و حرام یا شبهه‌ناک از سفره‌ای غذا می‎خورد، گلایه می‎کند.بنای شرع بر این است که اموال، به سادگی تصرف نگردد و حلال و حرام آن سنجیده شود.
امام علی(ع)؛ الگوی ساده‌زیستی
امام علی(ع) برای روشن شدن مطلب و توجه عثمان به عیب کار خویش، سیره عملی و سبک زندگی خود را به‌عنوان حاکم اسلامی بازگو می‎کند.او انتظار ندارد همه حاکمان اسلامی مانند ایشان به کمترین مقدار ممکن از دنیا اکتفا کنند؛ ولی توقع دارد والی مسلمانان در مسلمانی خود لنگ نباشد؛ دوری از گناه، تلاش و کوشش، پاکی و درست‌کاری، شاخصه یک مسلمان و شایسته یک والی است.
رعایت این اصول چهارگانه، کافی است تا جامعه در مسیر تعالی و رشد قرار گیرد و حاکمان جامعه و آحاد مردم با رعایت این اصول، سعادت خود و آیندگان را تامین کنند.امام شما، الگوی شما در پرهیز از دنیا و زخارف آن است که از دنیا جز اندکی برای خویش نخواسته و دنیا با تمام زیبایی‌هایش در چشم او خوار و ناچیز است.
سبب این رفتار درست و خردمندانه، معرفت به آخرت و روز گرفتاری بزرگ انسان‌ها است؛ روزی که هر کس حساب عمل خویش را خواهد دید و نتیجه لغزش‌هایش مشخص خواهد شد.
امیرمؤمنان علی(ع) در مقام انسانی که به لذایذ دنیا دسترسی ندارد صحبت نمی‎کند؛ او در حالی این سخنان را بیان می‌کند که حکومتش تا ایران و شام و یمن گسترده است و یک دستور، کافی است تا تمام لذایذ و عیش دینا برای او آماده شود؛ ولی ایشان مغلوب هوای نفس نیست و از موقعیت خود برای بهره‌مندی کوتاه دنیا استفاده نمی‌کند.
بنابراین نامه امام علی(ع) حاکم اسلامی، نمی‎تواند نسبت به حال فقرا و دردمندان بی‎تفاوت باشد؛ نمی‎تواند در سختی‎های مردم شریک نباشد؛ مسئول جامعه اسلامی باید الگوی تحمل سختی‌ها و زندگی در دشواری‌ها باشد کمااینکه حاکمی که غم‌خوار مردم و هم‌درد انسان محروم نیست و تنها به فکر زندگی و رفاه خود است، تفاوتی با حیوان که تمام همتش سیر کردن شکم است ندارد.
بنابر این نتیجه می‎گیریم که مسئولان حکومت اسلامی باید همیشه در کنار توده‌های ضعیف جامعه باشند، وظیفه کارگزاران حکومت اسلامی، رعایت تقوا، درست‌کاری و سخت‌کوشی است.آمادگی برای روز قیامت با ریاضت نفس حاصل می‎شود و تقوا، بهترین ریاضت است.تامل در حال درماندگان و تهیدستان، انسان را از شکم‌خوارگی بازمی‌دارد و مشغول شدن به دنیا و شکم‌پرستی، انسان را تا مرتبه چهارپایان پایین می‎آورد کمااینکه در آیه 37 سوره نور در این رابطه آمده است: « رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ ؛ مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمی‎‏دارد و از روزى كه دل‌ها و ديده‌ها در آن زيرورو می‎‏شود می‎‏هراسند».