جایگاه پدر و مادر در آیات جزء 26 قرآن

حجت‌الاسلام محمدحسین فرخی، کارشناس علوم دینی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان با اشاره به آیات کاربردی جزء 26 قرآن کریم گفت: در آیه ۱۵ سوره احقاف آمده است: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْني أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لي في ذُرِّيَّتي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمينَ؛ ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند، مادرش او را با ناراحتى حمل مى‌كند و با ناراحتى وضع حمل مى‌کند؛ و دوران حمل و از شير بازگرفتنش 30 ماه است؛ تا زمانى‌ كه به نيرومندى و كمال خود بالغ شود و به 40 سالگى برسد مى‌گويد: «پروردگارا، مرا توفيق ده تا شكر نعمتى را كه به من و پدر و مادرم دادى به جا آورم و كار شايسته‌اى انجام دهم كه از آن خشنود باشى، و فرزندان مرا صالح گردان؛ من به‌سوى تو باز گشتم و توبه كردم، و من از مسلمانانم.»

با توجه به این آیه خداوند انسان را در طول تاریخ و تمام ادیان الهی به احترام و محبت به پدر و مادر توصیه کرده است. از حقوق هر انسانی اعم از مسلمان و غیر مسلمان این است که فرزندانش بر ایشان احترام کنند. با توجه به اینکه در این آیه به انسان سفارش شده است، بنابراین فقط انسان‌های مؤمن ملاک نیست بلکه تمام بشریت را شامل می‌شود. از فعل مضارع این آیه نیز برمی‌آید که این سفارش برای تمام تاریخ و تمام ادیان‌ها بوده است.

علاوه بر این، خداوند پس از سفارش انسان به احترام و محبت به پدر و مادر، زحمات آنها را بیان می‌کند تا از این طریق انسان را متوجه و متذکر کند، احساس فرزند را نسبت به احترام به پدر و مادر خود برانگیزد تا این احسان و خدمت عاشقانه‌تر و جدی‌تر باشد و احترام حقیقی را نسبت به پدر و مادر خود به جا بیاورد.

حق مادر سه برابر بیشتر از حق پدر

در روایات نیز علاوه بر اینکه به احترام به پدر و مادر تأکید شده است، به حق ویژه مادر بر گردن فرزندان نیز اشاره می‌شود. شخصی به محضر حضرت رسول(ص) می‌رسد و می‌گوید به چه کسی نیکی کنم، ایشان می‌فرمایند به مادرت، بار دیگر آن شخص سؤال می‌کند دیگر به چه کسی نیکی کنم پیامبر(ص) مجدداً می‌فرمایند به مادرت، بار سوم هم ایشان همان پاسخ را می‌دهند و بار چهارم در پاسخ به سؤال آن شخص می‌فرمایند به پدرت احترام کن. از این روایت بر می‌آید که اگر احسان و محبت را چهار قسمت کنیم سه قسمت آن برای مادر است و این جایگاه والای مادر را نشان می‌دهد.

در روایات داریم جوانی محضر پیامبر(ص) رسید و گفت گرفتارم برای من دعا کنید، پیامبر فرمود به مادرت بگو برایت دعا کند، این شخص سه بار این درخواست را تکرار کرد و هر سه بار پیامبر(ص) همین پاسخ را داد. جوان گفت مادرم از دنیا رفته است، پیامبر این بار گفت به پدرت بگو برایت دعا کند. پیامبر خود می‌توانسته در همان لحظه برای جوان دعا کند و او از گرفتاری نجات یابد اما ایشان با این عمل درصدد این بوده که یک نسخه و کد اصلی را برای حل مشکلات به همگان نشان دهد و از این طریق راه را برای آیندگان روشن کند. علاوه بر این، از این روایت برمی‌آید که مقام مادر نزد پیامبر و دین اسلام بسیار والاست.

بیشتر بخوانید:

معرفت؛ لازمه محبت و مودت نسبت به اهل بیت(ع)

در روایت دیگری از پیامبر(ص) وارد شده شخصی نزد ایشان آمد و گفت ای پیامبر من همه اعمال واجبی اعم از خمس، زکات، نماز، حج و... را به‌جا آورده‌ام برای اینکه آستانه بهشت را ببوسم چه باید کنم، پیامبر(ص) فرمود برو و پای مادرت را ببوس، چراکه بهشت زیر پای مادران است.

ادیسون مخترع برق می‌گوید جهان هر آنچه از تکنولوژی و صنعت دارد از من است و من هرچه که دارم از مقام مادر دارم‌. از کلام این دانشمند برمی‌آید که عالمیان هرآنچه دارند از مقام مادر دارند. جایگاه مادر به حدی والاست که خداوند در آیه احسان به والدین آیه ۲۳ سوره اسراء، پس از دعوت به توحید انسان‌ها را به نیکی‌کردن به پدر و مادر دعوت می‌کند. مفسران اشاره به احسان به والدین پس از توحید را نشانه اهمیت این وظیفه دانسته‌ و برخی از ایشان نیکی به پدر و مادر را واجب، و ترک آن را همچون آزار و اذیت کردن آنها، حرام دانسته‌اند.

این نکته که انسان در زمان پیری والدین باید آنها را نزد خود نگه دارد در آین آیه نهفته است، بنابراین این از آموزه‌های قرآن است که در زمان پیری والدین را به سالمندان نسپارم و نزد خود نگه داریم. در روایاتی از امام صادق(ع) هست که می‌فرمایند با پدر و مادر با کلمات محبت‌آمیز صحبت کنید. پیش از آنها دست به طعام نبرید، با حرف درشت پدر و مادر را مورد خطاب قرار ندهید. بر این اساس اگر جوانان می‌خواهند عاقبت به‌خیر شوند و بوی بهشت را استشمام کنند باید به پدر و مادر خود نیکی کنند.

سه وعده خداوند بر کسانی که ایمان راسخ به خداوند دارند

در آیات ۱۳ و ۱۴ سوره احقاف خداوند می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ آنان که گفتند: آفریننده ما خداست و بر این سخن پایدار و ثابت ماندند بر آنها هیچ ترس و بیمی و حزن و اندوهی (در دنیا و عقبی) نخواهد بود. آنان اهل بهشتند و به پاداش اعمال نیک همیشه در بهشت ابد مخلد خواهند بود.»

براساس این آیه کسانی که به خداوند ایمان دارند و به خاطر دین به سختی می‌افتند، سختی‌هایی همچون صبر در برابر گناه و شیطان، صبر در برابر انجام عبادات و صبر در برابر مصائب، کسانی که این دو ویژگی را دارند خداوند سه وعده به آنها می‌دهد، اول اینکه هیچ خوف و ترسی بر دل آنها نخواهد افتاد چرا که وقتی انسان به حضور خداوند اعتماد دارد هیچ‌گاه ترسی وجود او را نخواهد گرفت.

دوم اینکه حزن و اندوهی به دل او نخواهد افتاد. حزن و اندوه زمانی برای انسان رقم می‌خورد که اتفاق ناگواری برای انسان رقم بخورد. سخت‌ترین بلاها دوری از خداوند و انجام معصیت است که در اثر بی‌ایمانی رخ می‌دهد، بنابراین چنین شخص با ایمان نه ترسی وجودش را می‌گیرد و نه اندوهگین می‌شود. سومین وعده نیز این است که وی اهل بهشت خواهد شد.