اعتقاد به ظهور منجی موعود و نجاتبخش در نزد اقوام و ملل مختلف با آیینها و فرهنگهای متفاوت، به صورتهای متنوعی مطرح شده است، اما همه در این نکته توافق دارند که نجاتبخشی خواهد آمد و آنان را از ستم و حاکمان زورگو رها خواهد کرد و جامعهای پر از عدل و داد به وجود خواهد آورد.
زمان دقیق ظهور امام زمان(عج) مشخص نیست، اما گفته شده است که پس از فراگیرشدن ظلم در جهان خواهد بود. در روایات، نشانههایی برای ظهور ذکر شده، که به علائم ظهور مشهور است. در روایاتی محل ظهور، منطقه ذی طوی معرفی شده است. امام زمان(عج) پس از ظهور، قیام خود را از مکه و کنار خانه کعبه آغاز میکند. آن حضرت در کنار کعبه پرچم خود را میافرازد و در بین رکن و مقام از یاران خود بیعت میگیرد.
برای تبیین برخی از ویژگیها و علائم ظهور و بررسی وقایع حین ظهور، خبرنگار ایکنا از همدان با حجتالاسلام والمسلمین علیرضا یوسفی راستگو، متخصص حوزه مهدویت گفتوگویی کرده است که مشروح آن را در زیر میخوانیم:
در این باره روایتی از امام حسین(ع) نقل شده است که میفرمایند: «برکت از آسمان به سوى زمین فرو مىریزد، تا آنجا که درخت از میوه فراوانى که خداوند در آن مىافزاید، مىشکند. مردم میوه زمستان را در تابستان و میوه تابستان را در زمستان مىخورند» و این معناى سخن خداوند است که میفرماید: «و اگر مردم آبادىها ایمان مىآوردند و تقوا پیشه مىکردند، برکتهایى از آسمان و زمین به روى آنان مىگشودیم، لیکن تکذیب کردند.» (اعراف/ آیه 96)
هر مسئلهای که اهمیت و مقبولیت عمومی داشته باشد، مخاطرات و تهدیدها نسبت به آن از ناحیه سودجویان و فرصتطلبان بیشتر خواهد شد. از جمله این مسائل ظهور امام زمان(عج) است که به منزله اعتقاد و باور عمومی مطرح شده است. از اینرو، پیشوایان دین برای جلوگیری از انحرافها و کجرویها و به جهت آگاهیبخشی به مردم جهان و رفع تحیر از آنان برای ظهور و قیام او نشانهها و علایمی را بیان کردهاند که به نشانههای ظهور شناخته میشوند.
آنچه از احادیث و روایات برمیآید بیشتر شدن حوادث پیش آمده برای بشر در سالهای نزدیک به ظهور منجی است. این اخبار مسلمانان را به هوشیاری، آمادگی، انتظار و اطلاع جامع درباره آخرالزمان دعوت میکند و از آنان میخواهد که همه مناسبات و روابط فردی و اجتماعی خود را متناسب با آن شرایط ویژه تنظیم کنند تا شاید از فتنهها در امان بمانند و در زمره مشتاقان و منتظران شاهد ظهور آخرین منجی موعود باشند.
بسیاری از نویسندگان نشانههای ظهور را به دو دسته حتمی و غیرحتمی دستهبندی میکنند. آنچه مهم است این است که این نشانهها بهدرستی بیان شوند تا هر منتظر با پیگیری این حوادث، در دام کسانی که به دروغ ادعای مهدویت میکنند، نیفتاده، بهخاطر کثرت و وفور اتفاقات، دچار سردرگمی نشود.
کتاب بسیار خوبی در این باره توسط تألیف شده است. آقای «مجتبی الساده» با مطالعه و تحقیق در منابع و تفحص در روایات، کتابی با عنوان «شش ماه پایانی» تدوین کرده است که در آن نیمه دوم آخرین سال غیبت را که به ظهور حضرت مهدی(عج) ختم میشود، به تصویر کشیده است. این اثر، ناظر بر تعیین وقت معینی برای ظهور نیست، اما همه خوانندگان را متذکر حوادث مهم و جدی آخرین سالی میکند که امید میرود واقعه شریف ظهور در آن اتفاق افتد.
آنگونه که از احادیث برمیآید، به دنبال حوادثی که طی ماههای پیش از ظهور در جهان رخ داده، حدود هفت نفر از عالمان دینی و همراهان آنها از نقاط مختلف عالم اسلام و بلاد اسلامی رو بهسوی حجاز میکنند و مخفیانه به دنبال حضرت مهدی(عج) میگردند تا با ایشان بیعت کنند. در این اثنا حضرت حجت(عج) همانند حضرت موسی(ع) از ترس آنها که تعقیبش میکردند، از مدینه خارج میشود و رو به مکه مکرمه میکند و از دست سپاهیان سفیانی به آنجا پناهنده میشود و پس از ایشان هم 13یار و یاور ایشان از نقاط مختلف جهان بیآنکه با هم قراری از قبل گذاشته باشند، در مکه جمع میشوند تا نهضت جهانی خویش را آغاز کنند.
براساس روایات صبح شنبهای که مصادف با عاشوراست، حضرت پس از طلوع آفتاب، پشت مقام حضرت ابراهیم(ع) دو رکعت نماز بهجا میآورند، میان رکن و مقام ایستاده، اولین خطبه غرای خویش را به گوش جهانیان میرسانند و پس از معرفی خویش، مردم را به بیعت دعوت میکنند و جبرئیل(ع) که در آن زمان به شکل پرندهای سفیدرنگ بر ناودان کعبه ایستاده، اولین کسی است که با ایشان بیعت میکند و به دنبال آن 13 یاور شریف حضرت و باقی مؤمنان و صالحانی که به مکه آمدهاند، تا به یاری حضرت بپردازند و همگی آماده جهاد و شهادتاند. اینها مجموعاً 10 هزار نفر سپاهیان حضرت را تشکیل میدهند و با حضرت پیمان میبندند.
زمان ظهور بهطور دقیق مشخص نشده است، هر زمانی میتواند باشد، در نتیجه مؤمنان همیشه در حالت آمادگی به سر میبرند و این تأثیر تربیتی فراوانی دارد، زیرا با مشخص بودن تاریخ آن اگر از دور بودن زمان آن اطمینان وجود داشت، غلفت و بیخبری همه جا را فرا میگرفت. با این حال نشانههایی برای ظهور امام زمان(عج) در ایران و اتفاقات قبل از ظهور بیان شده است.
از نشانههای ظهور امام زمان(عج) در ایران در روایات مربوط به امام صادق(ع) آمده که از یکی از شاگردان ایشان روایت شده است: «بدان ای مفضل، در اطراف شهر ری، کوهی سیاهرنگ است که در دامنه آن، شهری واقع است، روزی بیاید که در آن قصرهایی باشکوه و زنان زیبا زیاد باشند. ای مفضل، آن زنان، البسه کفار را بپوشند و مانند مستکبرین خود را زینت دهند. به همسران خود تمکین نکنند و به کسب و درآمد آنها قانع نباشند. طلاق و جدایی از شوهران در بین آنها فراوان خواهد بود. از بدترین خصوصیات دیگر آن شهر، این است که مردان به مردان اکتفا کنند. همچنین مردها سعی میکنند خود را به شکل و قیافه زنان درآوردند و زنها میخواهند خود را به شکل مرد دربیاورند.
ای مفضل، اگر کسی میخواهد در آخرالزمان دین خود را حفظ کند باید در آن شهر سکونت و کسب نکند تا از فتنه در امان بماند. باید تا میتواند از آنجا دوری کند و در اطراف کوهها و مناطق دورتر ساکن شود.» منبع این روایت در «پژوهشهای مهدوی» بهار 1397 - شماره 24، امیری، مصطفی، سطح سه حوزه علمیه قم آمده است.
یکی از مهمترین نشانهها خروج سفیانی است. سفیانی مردی از نسل ابوسفیان است که مدتی پیش از ظهور میآید و تظاهر به دین میکند و عده زیادی را فریب میدهد و در کشورهای اسلامی کشتار به راه میاندازد. او از پلیدترین مردم است. قیام او در ماه رجب آغاز میشود و منطقه شام را تصرف میکند و پس از حمله به عراق در آنجا کشتار به راه میاندازد.
خروج یمانی دومین نشانه ظهور بیان شده؛ یمانی سرداری از سرزمین یمن که به مبارزه علیه منحرفان از دین برمیخیزد. از امام باقر(ع) روایت شده است: «در میان پرچمها، پرچمی هدایت کنندهتر از پرچم یمانی وجود ندارد و مردم را به سمت صاحب دعوت میکند.»
خسف بیداء، سومین نشانه ظهور است. بیداء منطقهای بین مکه و مدینه است. در هنگام ظهور که سفیانی برای جنگ با امام زمان(عج) برمیخیزد، وقتی به سرزمین بیداء میرسند به قدرت خداوند زمین فرو نشسته و آنها را در خود میکشد.
صیحه آسمانی نیز چهارمین نشانه ظهور است، منظور از این صیحه آسمانی، همان ندای آسمانی است. این ندا که طبق برخی روایات ندای حضرت جبرئیل است در ماه رمضان شنیده خواهد شد و چون این قیام در سطح جهانی است، به وسیله این ندا همه مردم آگاه خواهند شد.
قتل نفس زکیه نیز پنجمین عامل و نشانه ظهور معرفی شده، کشته شدن نفس زکیه یکی از اتفاقات پیش از ظهور است. وی کسی است که از طرف امام زمان(عج) مأمور تبلیغ است و در این راه به شهادت میرسد. در برخی روایات نیز آمده است که او در پشت کوفه با 70 تن از افراد صالح است. قتل نفس زکیه طبق متون برخی منابع، 15 روز پیش از ظهور است.
عاطفه ابرار پیراسته
انتهای پیام