مناجات لطف خدا در حق بنده مؤمن است

مناجات شعبانیه حاوی نکات متعددی درباره کیفیت ارتباط بنده با خداوند و بیان جنبه‌های مختلف ادب برای آگاهی از چگونگی طلب شایسته از خداست. برای بهره بردن از مضامین این دعا در آخرین روزهای ماه شعبان و ورود شایسته‌تر به ماه میهمانی خدا و به‌منظور آشنایی بیشتر و تفسیر برخی از فرازهای این مناجات که علمای زیادی خواندن و توجه به آن را توصیه کرده‌اند، خبرنگار ایکنا از همدان، با محمدرضا فریدونی، مدیر کانون دعاپژوهی صادقین و عضو هيئت علمی گروه الهیات دانشگاه بوعلی سینا همدان، گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ اهمیت دعا و مناجات با پروردگار در اسلام چیست؟

ائمه اطهار(ع) همواره به مناجات با خداوند تاکید داشته‌اند. در همین راستا امام علی(ع) می‌فرماید: «مؤمن بايد وقت خود را به سه قسمت كند؛ يک قسمت به مناجات خدا بپردازد، قسمتى را به محاسبه خويش اشتغال ورزد و قسمتى را اختصاص به لذت‌هاى حلال و شايسته دهد.»

خوب است که انسان ساعتی و وقتی را برای خلوت با خدای خود قرار دهد، معمولا صاحبدلان و کسانی که از حالات خویش غافل نیستند و دنبال لطائف و رحمت‌های خاص خداوند هستند قدر این ایام را می‌دانند. در سه ماه رجب، شعبان و رمضان به‌دنبال این هستند که ظرف وجود خود را در مقابل فیض الهی قرار دهند. اینکه ساعتی از شبانه‌روز را سعی کنند از دل‌مشغولی‌های زندگی دور باشند و به مناجات بپردازند.

مناجات با خدا موضوعی است که بسیار مورد تأکید ائمه معصومین(ع) است. امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه می‌فرماید: «الهی هب لی الانس بک و بأولیائک و اهل طاعتك، خداوندا به من روزی کن که بتوانم با تو انس بگیرم و با تو مناجات کنم». یکی از دعاهای ماه شعبان که بسیار بر آن تأکید شده مناجات شعبانیه است. این مناجات پرمحتوا و عمیق است، به جای پرداختن به خیالات واهی و نفس خود، خوب است که به خواندن مناجات شعبانیه و احوال دل زار خود بپردازیم.

برخی از مفسران معتقدند بین دعا، ندا و مناجات تفاوتی نیست، اما بین این سه تفاوت‌هایی وجود دارد، دعا یعنی خداوند را خواندن، وقتی از عبارت ندا استفاده می‌کنیم، خواندن خدا با صدای بلند و از دور، ناشی از اینکه بنده در سختی و تنگنا قرار گرفته است، مناجات و نجوا نیز درخواست و گفت‌وگوی سری و محرمانه است در مواقعی که خداوند به انسان رو کرده و انسان به خدا نزدیک شده نجوا و مناجات می‌کند.

اگر مراحل درخواست از خداوند را بخواهیم به ترتیب بگوییم ابتدا دعا، بعد ندا و بعد مناجات است که نزدیک‌ترین حالت درخواست از خداوند مناجات است. در اصل مناجات لطف خدا در حق بنده مؤمن است.

ایکنا _ مناجات شعبانیه با صلوات آغاز می‌شود در مورد جایگاه صلوات در این مناجات بفرمایید.

مناجات شعبانیه با صلوات بر پیامبر و اهل‌بیت ایشان آغاز می‌شود. صلوات بالاترین ذکری است که اولیای خدا در مسیر سلوکی خود به آن مقید هستند. از مرحوم آیت‌الله حسین یعقوبی نقل شده است که «روزی از خداوند خواستم آتش جهنم را به من نشان دهد تا ببینم چگونه است. سپس، آتش جهنم بر من نمایان شد. ذکرهای مختلفی را تلاوت کردم اما با قرائت صلوات آتش جهنم دور و ناپدید شد.»

به صلوات نباید با دید سطحی نگاه کرد. صلوات در اصل توجه به ولایت است با ولایت است که می‌توان آتش جهنم را از خود دور کرد، مسیر رسیدن به توحید ولایت است. همچنین فرستادن روزانه صلوات باعث برکات مادی و معنوی می‌شود.

روزی شخصی نزد پیامبر اسلام(ص) رفتند و از ایشان پرسیدند منظور از آیه ۵۶ سوره احزاب «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ۚ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» چیست؟ پیامبر(ص) فرمودند دو فرشته وجود دارند که هرگاه مسلمانی نام مرا بشنود و صلوات بفرستد فرشتگان می‌گویند این شخص آمرزیده شود.

پیامبر(ص) آیینه تمام نمای حق و راه معرفت حق است، چنین کسی با چنین جایگاهی بر هر چیز دیگری مقدم است. دعا و مناجات را با صلوات یا درود آغاز می‌کنیم، درود یک واژه نیست بلکه یک حقیقت است به معنای رحمت خاص حق. از این‌رو صلوات از اسرار معارف ناب اسلامی است که نباید از این حقیقت والا غفلت کنیم.

ایکنا _ انسان چه نیازی به دعا و مناجات دارد؟

یکی از آثار دعا و مناجات با حق تعالی این است که در انسان امنیت روانی ایجاد می‌کند، آیت‌الله سید حسین یعقوبی می‌گوید انسان در زندگی خود نیاز به یک نقطه اتکا و پشتیبان دارد، انسان باید بداند و بتواند که در خانه خدا برود. اگر قرار است آرامشی به انسان برسد از مجاری فیض الهی می‌رسد.

ایکنا _ چرا گاهی عبادات‌ ما مورد قبول نمی‌شوند؟  

عزت و ذلت هر آدمی، دست خداوند است و فهمیدن این موضوع مقدمه توحید واقعی است. یکی از صفات رذیله‌ای که باعث نابودی عبادات و عزت شخص است، این است که شخص دچار ریا شده و منفعت و عزت خود را به دست مردم می‌بیند. اما باید توجه داشت که فقط خداوند است که می‌تواند به کسی عزت دهد و شخص را در بالاترین مرتبه آن قرار دهد، فهمیدن این موضوع مقدمه توحید واقعی است.

یادآور می‌شود، در گفت‌وگو بعدی شرح فرازهای اولیه این مناجات را بیان می‌کنیم.