توبه؛ شرط اصلی آمرزش گناهان

به گزارش ایکنا از همدان، جواد صدیق، مدیر بنیاد قرآن استان همدان و مدرس علوم قرآنی در سخنانی به بیان نکات اخلاقی جزء دهم قرآن کریم پرداخت که در ادامه با هم می‌خوانیم:

خداوند در آیه ۹۰ سوره یونس، توبه فرعون را مطرح می‌کند. در این آیه از قرآن کریم می‌خوانیم: «وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا ۖ حَتَّىٰ إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ؛ و بنی‌اسرائیل را از دریا گذراندیم، پس فرعون و لشکریانش آنان را از روی ستم و تجاوز دنبال کردند تا هنگامی که بلای غرق شدن، او را گرفت، گفت: ایمان آوردم که هیچ معبودی جز همان که بنی‌اسرائیل به او ایمان آوردند، نیست و من از تسلیم‌شدگان در برابر فرمان‌های حق هستم.»

در آیه بعدی خداوند می‌فرماید: «آلْآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ؛ به او گفته شد اکنون که به نابودی خود یقین داری و زمان بازگشت به خدا سپری شده ایمان می‌آوری؟ در حالی که پیش از این عصیان می‌ورزیدی و از تبهکاران بودی؛ آیا الان ایمان آوردی؟» براساس این آیه، توبه فرعون مورد قبول واقع نمی‌شود، بنابراین شخصی که ستمگری می‌کند و در دنیا عصیان پیشه می‌کند ممکن است خداوند او را در سخت‌ترین شرایط قرار دهد که در این صورت زبان اقرار می‌کند که ایمان آوردم ولی توبه او هیچ‌گاه مورد قبول واقع نخواهد شد. 

بیشتر بخوانید:

• توحید؛ اولین قدم برای ورود به صراط مستقیم
• اسلام؛ دینی فراتر از تعصبات مذهبی
• چه گروهی از مردم رستگار می‌شوند
• علت تلخی و ناملایمات زندگی از دیدگاه قرآن

در آیات دیگری از قرآن کریم همین مطلب مطرح می‌شود؛ به‌طور نمونه در آیه ۱۸ سوره نساء آمده است توبه در لحظات آخر زندگی فرد هیچ‌گاه قبول نخواهد شد و خداوند برای آن‌ها عذابی دردناک را تدارک دیده است. بنابراین، توبه در حالی قابل قبول است که بلافاصله باشد و زمانی زیادی از ارتکاب گناه نگذشته باشد و فرد بتواند جبران گناه را داشته باشد. 

حتی جایی که خداوند بشارت می‌دهد نسبت به آمرزش گناهان مسئله توبه را مطرح می‌کند به این معنا که بدون توبه گناهان بخشوده نمی‌شود. در سوره زمر آیه ۵۳ خداوند می‌فرماید: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ؛ بگو ای بندگان من که با ارتکاب گناه بر خود زیاده‌روی کردید؛ از رحمت خدا ناامید نشوید، یقیناً خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.»

خداوند در این آیه می‌فرماید همه گناهان قابل آمرزش هستند، اما در آیه بعدی که بلافاصله توبه را مطرح می‌کند و می‌فرماید اگر توبه صورت نگیرد و عذاب شامل حال بندگان شود در لحظه آخر آمرزش گناهان اتفاق نخواهد افتاد. 

یکی از شرایط اصلی برای پذیرش توبه پشیمانی قلبی توبه‌کننده است. سپس فرصتی باید باشد که فرد گناهان خود را جبران کند، به‌طور نمونه اگر شخص حق‌الناسی بر گردن دارد فرصتی برای جبران آن وجود داشته باشد که در صورت جبران گناهان و عمل صالح به تقرب الهی خواهد رسید. 

همان‌گونه که گفته شد در هر جایی از قرآن که صحبت از آمرزش گناهان به میان آمده مسئله توبه نیز مطرح شده است. نمی‌شود انسان توبه کند و همچنان حق‌الناس بر گردن او باشد. به هر حال به طریقی انسان باید حق‌الناس را جبران کند یا حلالیت بطلبد و... و یا در رابطه با گناهان دیگر زکات بدهد و به فقیران رسیدگی کند و... .