شب قدر؛ شب مشخص‌کننده قیمت انسان 

با توجه به اینکه هر چیزی قلبی دارد شب قدر هم قلب تپنده ماه مبارک رمضان و ضامن حقیقی حیات انسان قرآنی است و با عنایت به روایات وارده در این شب حیاتی، مجموع مقدرات یک سال انسان تعیین و تأیید می‌شود. 

برای قدر معانی گوناگونی ذکر شده است؛ «اندازه و مقدار»، در مفهوم نخست قدر به معنای اندازه و مقدار بوده و با استناد به برخی آیات شریفه از قرآن کریم این معنا متبادر می‌شود. «قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا خداوند برای هر چیزی اندازه‌ و مقداری تعیین کرده است.»

یا در آیه شریفه دیگری می‌فرماید: «وَ کُلُّ شَیْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدَارٍ؛ و هر چیز نزد او اندازه معینى دارد.» حتی این امر  مصاحبت و گفت‌وگوهای روزانه ما نیز جاری است، مثال زمانی که شما برای خرید کالا و جنسی مراجعه می‌کنید از شما سؤال می‌کنند که چه مقدار و چقدر می‌خواهید.

پس به همین جهت آن‌ را شب قدر می‌نامند، چون خدای متعال هر آنچه را که در طول سال پیش رو از حیات و ممات، خیر و شر، سعادت و شقاوت، اطاعت و نافرمانی، توسعه و تنگی رزق و معیشت و... انجام خواهد شد را برای انسان رقم خواهد زد، به عبارتی شب قدر آغاز سال معنوی و مادی انسان است. 

«قیمت، عظمت و منزلت»، دومین مفهوم از قدر به معنای ارزش، عظمت و منزلت است که در برخی از آیات قرآن کریم قدر به معنی منزلت و بزرگی خداست. «مَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ؛ آنان عظمت خدا را نشناختند.» و همچنین در عظمت و منزلت این آیه شریفه همین بس که در مورد اهمیت این شب در سوره قدر خطاب به پیامبرش می‌فرماید: «وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ؛ و تو چه می‌دانی که شب قدر چیست؟»

زمانی که شما کالایی را می‌خرید در نهایت از فروشنده این سؤال را می‌پرسید که چقدر شد، یعنی ارزش و قیمت آنچه میزان است و از همین معنا می‌شود به قیمت شب قدر پی برد. 

علامه محمدتقی جعفری خاطره‌ای را نقل می‌کنند که عده‌ای از جامعه‌شناسان دنیا در دانمارک جمع شده بودند تا درباره‌ موضوع مهمی به بحث و تبادل‌نظر بپردازند. موضع این بود که ارزش واقعی انسان به چیست؟ معیار ارزش انسان‌ها چیست. هر کدام از جامعه‌شناسان، صحبت‌هایی داشتند و معیارهای خاصی را ارائه کردند. بعد، وقتی نوبت به بنده رسید، گفتم اگر می‌خواهید بدانید یک انسان چقدر ارزش دارد، ببینید به چه چیزی علاقه دارد و به چه چیزی عشق می‌ورزد. کسی که عشقش یک آپارتمان دو طبقه است، درواقع، ارزشش به مقدار همان آپارتمان است.

کسی که عشقش ماشینش است، ارزشش به همان میزان است. اما کسی که ‌عشقش خدای متعال است قیمت و منزلتش به اندازه‌ خداست. علامه فرمود من این مطلب را گفتم و پایین آمدم. وقتی جامعه‌شناسان صحبت‌های مرا شنیدند، برای چند دقیقه روی پای خود ایستادند و کف زدند. وقتی تشویق آن‌ها تمام شد، من دوباره بلند شدم و گفتم: عزیزان! این کلام از من نبود، بلکه از شخصی به نام علی(ع) است.

آن حضرت در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «قِیمَةُ کُلِّ أمْرِئٍ مَا یُحْسِنُهُ؛ ارزش هر انسانی به اندازه‌ چیزی است که دوست می‌دارد.» وقتی این کلام را گفتم، دوباره به نشانه‌ احترام به وجود مقدس امیرالمؤمنین علی(ع) از جا بلند شدند و چند بار نام آن حضرت را بر زبان جاری کردند. 

«تنگی» و در مفهوم دیگری قدر به معنای تنگی نیز آمده است. «وَمَن قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ؛ و آن‌هایی که تنگدست هستند، از آنچه که خدا به آن‌ها داده انفاق کنند.» و در این معنا مراد از تنگ شدن زمين به جهت فرود آمدن انبوه فرشتگان در زمين است که زمین مملو از وجود ملائکه و فرشتگان می‌شود.

جواد سعیدی، قائم‌مقام دبیرخانه شورای قرآن همدان