پاسخ به سه شبهه اهل سنت در مورد واقعه غدیر

واقعه غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که در آن، پیامبر اکرم(ص) هنگام بازگشت از حجة‌الوداع در ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم قمری در غدیر خم، طی خطبه‌ای با عبارات گوناگون از جمله «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» امام علی(ع) را خلیفه و جانشین پس از خود معرفی کرد. این معرفی بنا به دستور خدا در آیه تبلیغ بود. این آیه به پیامبر(ص) دستور می‌داد آنچه خداوند بر او نازل کرده، ابلاغ کند و اگر این کار را نکند، رسالتش را انجام نداده است. پس از واقعه غدیر آیه اکمال نازل شد که براساس آن خداوند از تکمیل دین و اتمام نعمت خود خبر داد و دین اسلام را برای مردم پسندید. خبرنگار ایکنا از همدان به‌منظور بررسی واقعه غدیر از دیدگاه اهل سنت با حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم افلاکیان، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه پیام نور استان همدان گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ واقعه غدیر در چه تاریخی و چگونه اتفاق افتاد و این جریان در بین اهل سنت و تشیع از چه جایگاهی برخوردار است؟

غدیرخم در میان شیعه و سنی جایگاه یکسانی دارد و هر دو این مبحث را مورد تأکید قرار می‌دهند که واقعه غدیر صورت گرفته و در اصلِ موضوع هیچ اختلافی وجود ندارد.

غدیرخم نام برکه‌ای کوچک و ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که در روز ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ هجری قمری اتفاق افتاده است. در روایات آمده است پس از رسيدن کاروان حجةالوداع به غدير و فرمان توقف از سوى پیامبر(ص)، آن حضرت مقداد، سلمان، ابوذر و عمار را فراخواند و به آنان دستور داد تا به محل پنج درخت كهنسال كه در يک رديف جلوى برکه غدیر بودند، بروند و آنجا را براى اجراى مراسم آماده كنند.

آن‌ها خارهاى زير درختان را كندند و سنگ‏‌هاى ناهموار را جمع و زير درختان را جارو كردند و آب پاشيدند. سپس شاخه‌‏هاى پايين آمده درختان را كه تا نزديكى زمين آمده بود قطع كردند. بعد از آن در فاصله دو درختِ وسط، روى شاخه‌ها پارچه‌اى انداختند تا سايبانى از آفتاب باشد.

سپس در زير سايبان، بناى منبرى از سنگ را تدارک ديدند. ابتدا با جمع‌آورى سنگ‏‌هاى بزرگ و كوچک، آن‌ها را روى هم چيدند و شبه منبرى به بلندى قامت حضرت ساختند. سپس از رواندازهاى شتران و ساير مركب‌ها كمک گرفتند و بناى آن را تكميل كردند.

جانمایی منبر پیامبر(ص) به گونه‌ای بود که ۱۰۰ هزار نفر جمعیت از مسلمانان دورتادور حضرت ایستاده بودند، به‌گونه‌ای که در ماجراى غدير آمده است احدى  از حاضران غدير خم نبود مگر آنكه آن حضرت را به چشم خود می‌ديد و صداى آن حضرت را به گوش خود مى‏‌شنيد.

بنابراین، در ایراد خطبه غدیر همه مسلمانان به چشم خود دیدند که پیامبر(ص) دست علی(ع) را بالا گرفت و او را به‌عنوان جانشین خود انتخاب کرد. نکته‌ای که در اینجا مطرح است مسلمانان حدیث غدیر را نه فقط به‌صورت شنوایی بلکه به‌صورت بینایی دیدند. بنابراین، ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، صحه کامل بر این ماجرا می‌گذارند چراکه صحت و سقم شنیدن با دیدن متفاوت است که در جریان غدیر دیدن هم حادث شده است. بر این اساس شیعه و سنی هیچ تردیدی در وقوع واقعه غدیر ندارند.

ایکنا _ اهل سنت چه نکاتی از حدیث غدیر را نمی‌پذیرند؟

یکی از ایراداتی که برخی از دانشمندان اهل سنت بر حدیث غدیر دارند این است که آن‌ها بر این باورند حدیث غدیر یک خبر واحد است؛ به این معنا که یک راوی بیشتر آن را نقل نکرده و بر این عقیده‌اند که این جریان خبری متواتر نیست که از زبان چندین دانشمند بیان شود.

شیعه در پاسخ به این شبهه بیان می‌کند که بیعت مردم با امام علی(ع) بیعت ولایت بوده است و هیچ‌کس نمی‌تواند در آن تردید داشته باشد و این حدیث متواتر است، چراکه بیش از ۴۰ نفر راوی دارد و هیچ واقعه تاریخی به این همه تواتر نرسیده است.

علامه امینی در کتاب الغدیر که بیش از 30 سال از عمر خود را صرف نگارش این کتاب کرده، ۱۱۰ نفر از صحابه پیامبر(ص) را با اسناد معتبر معرفی می‌کند که واقعه غدیر را بیان کرده و بر ولایت حضرت علی(ع) صحه می‌گذارند که برخی از آن‌ها سلمان فارسی، ام هانی، جابربن حیان و برخی از صحابه اهل تسنن ام غزالی، ابن ابی الحدید و... هستند. بنابراین این حدیث براساس تعصب و جهل نیست.

یکی دیگر از ایرادات سنی‌ها بر این حدیث آن است که در روز واقعه غدیر امام علی(ع) جهت جمع‌‌آوری زکات در یمن حضور داشته و آن شخصی که پیامبر(ص) دست ایشان را بالا می‌گیرد حضرت علی(ع) نیست. در حالی که به اعتراف اهل حدیث تاریخ نشان می‌دهد که جمع‌آوری زکات در یمن پیش از موسم حج بوده و امام علی(ع) در حجةالوداع در کنار پیامبر(ص) بوده است.

و ایراد دیگری که اهل سنت بر حدیث غدیر دارند آن است که بیان می‌کنند مولا به معنای دوست و رفیق و اولویت در تصرف است و به معنای امامت و ولایت نیست. در پاسخ به این نکته باید گفت اگر مولا به معنای اولویت در تصرف باشد که همان مفهوم مقام امامت و ولایت را دارد که برای ما حجت است، اما چنانچه به مفهوم دوست و رفیق باشد و پیامبر دست علی(ع) را بالا می‌گیرد که دوست و رفیق خود را به مردم معرفی کند اصلاً عقلانی به نظر نمی‌رسد که پیامبر(ص) جمعیت صد هزار نفری را در آن گرمای سوزان اذیت کند و مشقت فراوانی را به خود و دیگران دهد که صرفاً می‌خواهد دوست و رفیق خود را به مردم معرفی کند. بنابراین، مراد دوستی نیست. اهل سنت نمی‌توانند مولا را به‌عنوان صفت درنظر بگیرند و مولا همان به معنای صاحب‌الامر و اولی در تصرف است.

یکی دیگر از نکاتی که بر حدیث غدیر صحه محکمی می‌گذارد آن است که در گذشته بزرگان دین اگر می‌خواستند مبحثی را رسانه‌ای کنند وسایل ارتباط جمعی وجود نداشت و تنها به‌وسیله شعر و شاعران آن را به گوش مردم می‌رساندند. حسان ابن ثابت یکی از شاعران بلندپایه عرب است که قصیده‌ای زیبا درباره حدیث غدیر می‌گوید که بهترین دلیل برای امامت امام علی(ع) و ولایت ایشان است که همواره آن را در بین مردم می‌خواند.