امنیت فقط از دریچه مذاکره به دست نمی‌آید
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: در روابط بین‌الملل، مذاکره تنها یک ابزار در سیاست خارجه است، جنگ و حقوق بین‌الملل نیز ابزار دیگر سیاست خارجه است و امروز در این شرایط اگر به دنبال امنیت هستیم نباید به دنبال مذاکره باشیم، بلکه این مولفه از طریق موشک‌ها و سایت‌های موشکی ما قابل تأمین است.
با توجه به گذشت یک دهه از معاهده برجام اخیراً از سوی کشورهای اروپایی که در این معاهده باقی مانده‌اند مسئله مکانیسم ماشه مطرح می‌شود؛ اینکه مکانیسم ماشه دقیقاً چیست و چه شرایطی دارد به موضوعی در اذهان عمومی تبدیل شده است، آنچه پیش روی برجام و پایان آن است فعلاً در هاله‌ای از ابهام است.
به‌منظور تحلیل و بررسی وضعیت فعلی کشور و تهدیداتی که علیه نظام ما صورت گرفته و بررسی موضوع مکانیسم ماشه و شرایط آن، خبرنگار ایکنا از همدان، با رضا رحمتی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر میخوانیم:
ایکنا _ لطفاً تاریخچه‌ای مختصر از مفادی که در ابتدای برجام مطرح شد و امروز با آن‌ها درگیر هستیم را بفرمایید.
برنامه «برجام» همان‌طور که از اسم او برمی‌آید یک برنامه جامع اقدام مشترک بین گروه 5+1 شامل 5 کشور عضو سازمان ملل متحد، آلمان و ایران بود که در سال 2015 به تصویب رسید و در نهایت در سال 2016 به اجرا درآمد که ماحصل 20 ماه مذاکره بود که به این موافقت‌نامه تبدیل شد. این معاهده یا همان برجام در خصوص لغو تحریم‌ها علیه ایران و محدود شدن فعالیت‌های هسته‌ای یا اشاعه‌ای ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کشورمان بود. این سند هسته‌ای که بین ایران و شش قدرت بین‌المللی بسته شد محصول یک سری مذاکرات فشرده بود.
ایکنا _ مکانیسم ماشه و شرایط آن چیست؟ در شرایطی که آمریکا از برجام خارج شد و طرف‌های غربی به تعهدات خود عمل نکردند میزان تعهد ایران به مفاد قرارداد چطور بود؟
برجام بندهای مختلفی دارد از جمله ماده 36 و 37 که به مسئله حل و فصل اختلافات موجود در برجام اشاره دارد که کشورها در صورت ایجاد اختلاف بین هم از چه مکانیسم‌هایی استفاده کند.
می‌دانیم که در سال 2018 یکی از طرفین برجام یا شاید یکی از قدرتمندترین طرف‌های برجام یعنی آمریکا به ریاست جمهوری ترامپ از این معاهده خارج شد و بدون التزام به تعهدات بین‌المللی تمام مناسبات مذاکره‌ای را لغو کرد و از مکانیزم حل اختلاف بین کشورهای عضو خارج شد و کشورهای عضو برجام از جمله سه کشور اروپایی از یک طرف و چین و روسیه از طرف دیگر طرف قرارداد ایران در معاهده برجام بودند و مکانیسم حل اختلافات از سوی این کشورها قابل پیگیری و رصد است.
علی‌رغم همه انتقاداتی که به کشورهای اروپایی در مورد اینکه به تعهدات برجامی خود عمل نکردند وجود داشت، اما ایران به تعهدات خود پایبند ماند، کشورهای اروپایی مسئله اینستکس را مطرح کردند و آن هم لغو شد هرچند امتیاز اقتصادی برای ایران نداشت.
طی 10 سال گذشته یعنی از 18 اکتبر 2015 تاکنون برخی از تحریم‌ها از جمله تحریم‌های تسلیحاتی که در اصل باید در سال 2023 تمام می‌شد و ایران می‌توانست تمام معاملات خود در حوزه نظامی، موشکی و ماهواره‌ای و... را دنبال کند و به راحتی خرید و فروش کند، اما در این زمینه طرف غربی به تعهد خود عمل نکرد.
در بازه نهایی برجام یعنی 18 اکتبر سال جاری(2025) که تاریخ اتمام برجام است، ایران می‌تواند از معاهده برجام و 5+1 طبق مکانیسم ماشه که مندرج در ماده 36 و 37 بوده خارج شود و می‌تواند از همه محدودیت‌های ایجاد شده توسط این شش کشور بیرون بیاید، اما عملاً برجام هیچ عایده‌ای برای ایران نداشت.
ایکنا _ آیا ایران به سمت فعال شدن مکانیسم ماشه خواهد رفت؟ پیش‌بینی شما به‌عنوان یک استاد علوم سیاسی در این زمینه چیست؟
تحلیل بنده از ادامه این جریان این است که طی یک ماه باقیمانده تا مسئله برجام در شورای امنیت و حکام بررسی شود، قطع‌نامه جدیدی وضع نخواهد شد و قطع‌نامه‌های قبلی از جمله قطع‌نامه شش‌گانه تحریمی که به تحریم‌های ثانویه از آن یاد می‌شود بر این اساس که هیچ کشوری نمی‌تواند با ایران معاملات اقتصادی کشتیرانی و بیمه و... داشته باشد، باقی می‌ماند.
ما احتمالاً به سمت فعال شدن مکانیسم ماشه و حل و فصل اختلافات براساس آنچه غرب می‌خواهد پیش می‌رویم. از آنجا که می‌دانیم آمریکا چندان به دنبال مذاکره و رسیدن به راه‌حل مذاکره‌ای نیست، نمی‌توان به مذاکره خوش‌بین بود همان‌طور که در دوره قبل نبودیم، چراکه اگر این معاهده خوش‌بینانه و به نفع ایران بود با چراغ سبز آمریکا، اسرائیل به ایران حمله نمی‌کرد و حمله مستقیم خود آمریکا به فردو رقم نمی‌خورد، بنابراین مذاکره با توجه به تجربه‌ای که امروز داریم امری خوش‌بینانه نیست.
در روابط بین‌الملل، مذاکره تنها یک ابزار در سیاست خارجه است، جنگ و حقوق بین‌الملل نیز ابزار دیگر سیاست خارجه است و امروز در این شرایط اگر به‌دنبال امنیت هستیم نباید به دنبال مذاکره باشیم، بلکه این مؤلفه از طریق موشک‌های ما و سایت‌های موشکی ما قابل تأمین است. البته ایران به دنبال جنگ نیست، اما مسئله این است که امنیت امروز از دریچه مذاکره به‌دست نمی‌آید هرچند تا به حال ایران میز مذاکره را ترک نکرده است و همواره در دوران دولت‌های اصلاح‌طلب حرف از مذاکره بوده و هست، همین توئیت اخیر وزیر امور خارجه کشورمان پس از مطرح شدن مکانیسم ماشه، اشاره به این شد که ایران میز مذاکره را ترک نکرده و کماکان راه مذاکره باز هست.
علی‌رغم اینکه ایران تا به حال میز مذاکره را ترک نکرده؛ اما امروز وقت مذاکره نیست، چراکه مذاکره جوابگو نیست و باید راهی محکم‌تر و پایدارتر و تضمین‌کننده‌تر برای ثبات و امنیت ایران درنظر گرفته شود.
شرایط امنیتی ایران امروز در شرایط حساسی قرار دارد، جنگی را طی دو ماهه گذشته تجربه کرده و تضمینی برای جلوگیری از حمله رژیم صهیونی و آمریکا وجود ندارد. همه تحلیل‌گران بین‌المللی اذعان داشتند این جنگ تمام‌شدنی نیست، از این‌رو به نظر می‌رسد باید به سمتی برویم که ابزارهای دفاع از امنیت خود را گسترده کنیم و به اصطلاح معروف تمام تخم‌مرغ‌ها را در سبد مذاکره قرار ندهیم.
همان‌طور که بیان شد در روابط بین‌الملل تنها مذاکره تضمین‌کننده امنیت یک کشور نیست. گاهی جنگ و موشک تضمین‌کننده امنیت است و این موارد ابرازی برای ایجاد امنیت و ثبات است. راه‌حل دائمی برای امنیت کشور بازدارندگی فعال است.
همچنین بین ایران و اسرائیل نیز هیچ‌گاه صلحی برقرار نخواهد شد، در شرایط کنونی هم صلحی بین ایران و آمریکا ایجاد نخواهد شد، اما می‌توان ثبات و امنیت را ایجاد کرد. ثبات به معنای عدم مخاصمه می‌تواند به‌عنوان ایجاد شرایط امنیت در حال حاضر گرفته شود. روابط بین‌الملل با صلح رابطه خوبی ندارد بلکه برای او مسئله امنیت و عدم مخاصمه و ثبات مهم است نه عدم جنگ.
ایکنا _ بهترین راهبرد جمهوری اسلامی در حال حاضر از نظر شما با توجه به تهاجم و جنگ ۱۲ روزه‌ای که علیه ایران رقم خورد چیست؟
هیچ ابزار بازدارنده‌ای در دوره کنونی وجود ندارد که بتواند ثبات و امنیت را برای ایران به ارمغان بیاورد به جز سلاح هسته‌ای اگرچه دکترین جمهوری اسلامی استفاده از سلاح هسته‌ای حرمت شرعی دارد، اما آرای مختلفی در فقه شرعی وجود دارد که این موضوع حرمت شرعی ندارد و ممکن است تطوراتی در این زمینه برای آینده جمهوری اسلامی لازم باشد.
یکی از رسالت‌های نظام جمهوری اسلامی این است که از تکه شدن کشور جلوگیری کند و اجازه تعدی به خاک ایران ندهد و عوامل بازدارنده را گسترش دهد. 460 کیلوگرم اورانیوم 60 درصد موجود در ایران این شرایط را می‌تواند ایجاد کند که این ابزار بازدارندگی ایجاد شود. از طرفی این فشار به نظام سیاسی وارد شده تا این اقدام بازدارنده واقعی دنبال شود.
ما نیز در قابل ایران به‌عنوان کشوری که میراث تمدنی هفت هزار ساله را به دوش می‌کشد و بناست حفظ و حراست شود و به آیندگان برسد به‌عنوان مادر خود مسئولیت داریم و باید از او حراست کنیم.
انتهای پیام
