مطالبه‌گری؛ شاخصه برجسته نوجوان امروز

ویژگی‌ها و مسائل مربوط به نوجوانان از جمله برچسب زدن‌ها و نام‌گذاری‌هایی برای این نسل مثل نسل z و ساختارهای ذهنی آن‌ها و دلایل پیدایش این ویژگی‌ها در دو شماره مصاحبه پیشین مورد بررسی قرار گرفت، در این شماره، خبرنگار ایکنا از همدان، ضمن بررسی سایر ویژگی‌های نوجوانان امروز با فائزه بالایی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان همدان، گفت‌وگویی کرده است، که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

در مصاحبه‌های قبل چند ویژگی برجسته از نوجوان امروز بررسی شد و آخرین ویژگی که مطرح شد، این بود که تفکر نوجوان امروز به صورت خطی نیست و شبکه‌ای است.در این شماره چهار ویژگی دیگر از نوجوان امروز را بررسی می‌کنیم.

ایکنا _ در ادامه مباحثی که در گفت‌وگوهای قبلی داشتیم، به نظر شما شرایط اجتماعی و فرهنگی امروز چه تأثیری بر شیوه فکر و رفتار نوجوانان گذاشته است؟

نوجوان امروز به علت درگیر شدن و مأنوس شدن با تکنولوژی و فضای مجازی صبر و حوصله کمتری نسبت به نوجوانان گذشته دارد، به ویژه نوجوانانی که امروز با عنوان دهه شصتی‌ از آنها یاد می‌شود.

نوجوان امروز نمی‌تواند به اندازه نوجوانان گذشته برای یک مسئله، حوصله به خرج بدهد. بر این مسئله یعنی داشتن حوصله کمتر، عوامل مختلفی تأثیر دارد، یکی از این عوامل این است که فرد وقتی به سن شناخت می‌رسد و شناخت خود را از محیط پیرامون و مسائل مختلف تکمیل می‌کند با فضای مجازی مواجه می‌شود، فضایی که در آن مسائل با سرعت و پشت سرهم اتفاق می‌افتد و مخاطب در کسری از ثانیه مفهومی را دریافت می‌کند. از این رو نیاز نیست حوصله زیادی برای دریافت مطلبی به خرج دهد. همین سرعت موجب می‌شود صبر و حوصله فرد برای مسائل مختلف کم شود.

این موضوع باعث می‌شود نوجوانی که از ابتدا با این سرعت عمل مسائل خود را پیش برده است، صبر کمتری نسبت به سایر افراد نسل‌های گذشته داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

• تفکر نوجوان امروز شبکه‌ای است نه خطی
• نوجوان امروز با ارزش‌ها بیگانه نیست

افرادی که امروز در تولید محتوای فضای مجازی کار می‌کنند نیز سعی می‌کنند برای انتقال مطالب خود از زمان کمتری استفاده کنند تا وقت مخاطب را نگیرند، چراکه نیاز مخاطب اختصار و سرعت است. انسان‌ها در عصر جدید صبر و حوصله کمتری دارند و به تبع این مسئله در نوجوانان قوت و شدت بیشتری دارد.

ایکنا _ برخی معتقدند ابزارهای نوین ارتباطی سبک یادگیری و دریافت اطلاعات نسل جدید را تغییر داده است. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟

ویژگی دیگر نوجوان امروز این است که به جای خواندن مطالب متن‌محور، بیشتر به کلیپ، فیلم و محتواهایی کشش و تمایل دارد که چیزی را برای او به نمایش می‌گذارد. او به جای اینکه خود به دنبال درک و فهم موضوعی برود، موضع انفعالی در این زمینه به خود گرفته است که گویی منتظر است تا مفهمومی در قالب‌هایی ‌که بیان شد و می‌پسندد را دریافت کند.

در صورتی که نوجوان عصر گذشته خود به دنبال مفاهیم و مطالبی می‌رفت که خود می‌خواست بداند و بخواند. در هر صورت هر دو یعنی هم نوجوان امروز هم گذشته، به دنبال فهم مطلب و کشف موضوعات هستند؛ اما روش یکی متن است چراکه تنها ابزاری که در اختیارش بود همین بود و نوجوان دیگر ابزارش فیلم و تصویر و... است.

با توجه به اینکه به لحاظ وجودی و ناخودآگاه، انسان راحت‌طلب است و به دنبال این است که انرژی کمتری صرف کند تا به هدف خود برسد، لذا وقتی می‌تواند با صرف انرژی کمتر محتوایی که می‌خواهد را دریافت می‌کند از این ابزار استقبال می‌کند.

ایکنا _ اگر بخواهیم مقایسه‌ای میان نسل‌های پیشین و نوجوانان امروز داشته باشیم، چه تفاوت‌هایی در نوع نگاه و توقعات آن‌ها از جامعه می‌بینید؟

ویژگی دیگر نوجوان امروز، مطالبه‌گری است؛ یعنی برخلاف نوجوانان دهه ۵۰ و ۶۰ که مطالبه نمی‌کند و به دنبال این است که مسئولیت و نقش خود را برجسته کند، نوجوان امروز به شدت مطالبه‌گر است. به این معنا که چه اتفاقی در پيرامون من در حال رخ دادن است و آیا همه قسمت‌های مختلف پازل اطراف من به درستی عمل می‌کنند؟ او به دنبال یک چرایی و چگونگی از وظایف پیرامون محیط خود است. در مصاحبه‌های بعد نحوه تعامل با نوجوان، آسیب‌ها و ظرفیت‌های این ویژگی را بررسی می‌کنیم.

ایکنا _ نوجوانان امروز با چه پرسش‌ها یا چالش‌هایی در زندگی خود مواجه هستند؟

نوجوان امروز به دنبال این است که سوالاتی که در زندگی دارد، دنبال کند البته این ویژگی در هر دوره (گذشته و امروز) مورد توجه نوجوانان بوده و هست، اما به نظر می‌رسد نوجوان امروز به دلیل حجم گسترده اطلاعاتی که به دلیل استفاده از فضای مجازی دارد، مسئله سوالات و چالش‌های وجودی او جدی‌تر و حیاتی‌تر است.

سوالات وجودی که به قول روانشناسان اگزیستانسیالیسم می‌تواند منشأ بسیاری از بحران‌های روحی روانی فرد از جمله استرس‌ها و افسردگی‌های او باشد، بنابراین نوجوان امروز با مسئله عمده سوالات وجودی مواجه است‌، سوالاتی همچون این که علت آمدن انسان به این دنیا چیست؟ هدف از زندگی چیست؟ من چرا به این دنیا آمدم و ... .

گاهی نوجوانان با این سوالات به صورت مستقیم مواجه نمی‌شوند و می‌بینیم فرد دچار بی‌انگیزگی، ناامیدی و یأس شده است که ریشه این به عدم یافتن و پاسخ نداشتن برای این سوالات است که با اصلی‌ترین مسائل و بحران‌های زندگی مواجه است مثل تولد، مرگ و تنهایی و ... .

ایکنا _ در نهایت، با توجه به این تفاوت‌ها، والدین و مربیان برای برقراری ارتباط مؤثر با نوجوان چه رویکردی باید داشته باشند؟

ویژگی آخر نوجوان امروز به واسطه مسائلی که در پیرامون او رقم خورده، یک دوراهی و مسیر دوگانه‌ای پیش روی خود می‌بیند که یا یک فرد پرتلاش و پرتکاپو برای رسیدن به اهداف خود است و یا به دلیل نرسیدن به سوالات وجودی‌اش فردی بی‌انگیزه است که اغلب اوقات خود را به بطالت می‌گذارند و برای پرداختن به امور روزانه مرتبط با رشد خود دچار چالش شده است. امروز در این زمینه نوجوان حد وسطی مشاهده نمی‌کنیم.

مهم‌ترین مسئله‌ای که در مورد نحوه تعامل و تربیت نوجوان امروز حایز اهمیت است این است که والد، مربی و معلمان به این مطلب واقف باشند که اگر تفاوت یا ویژگی متمایزی از نوجوان امروز بیان می‌شود و دنبال شناخت او هستیم هیچ کدام از این ویژگی‌ها به این معنا نیست که نمی‌توان با نوجوان امروز وارد تعامل شد یا اینکه نوجوان امروز تربیت پذیر نیست یا اینکه ما تفاوت در ویژگی‌ها را مشکل او بدانیم.

ویژگی‌ها نوجوان امروز بیان شد تا این تفاوت‌ها را بدانیم نه اینکه این تفاوت‌ها نگاهی را ایجاد کند که او چون با ما متفاوت است، پس تربیت‌پذیر نیست و نمی‌توان با او وارد رابطه و گفت‌و‌گو شد.

اگر بنا داریم در قالب مربی یا والدین و... با نوجوان کار تربیتی کنیم به این نکته باید توجه کنیم که ما باید او را بشناسیم و نحوه تعامل خود با او را طوری پیش ببیم که به او برچسب مشکل داشتن نزنیم بلکه به دنبال ابزارهای لازم برای ارتباط با او باشیم، کسی که کار تبیین انجام می‌دهد باید ملزوماتش را هم بداند و فراهم کند تا بتواند حرف و سخن خود را به گونه‌ای که برای نوجوان دلنشین است به او برساند

در مصاحبه بعد در مورد نحوه تعامل با نوجوان امروز و نحوه ارتباط گرفتن با آنها برای تربیت مطرح می‌شود.

خبرنگار: اکرم یوسفی پارسا