صلح حدیبیه؛ مقدمه تحقق رؤیای ورود امن به مسجدالحرام
عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی ملایر با استناد به تفسیر «تسنیم» آیتاللهالعظمی جوادی آملی گفت: براساس این تفسیر خداوند رؤیای صادق پیامبر(ص) درباره ورود امن مسلمانان به مسجدالحرام را با صلح حدیبیه تحقق بخشید؛ صلحی که بهعنوان فتحی نزدیک پیش از عمره قضا فراهم شد و زمینه ورود بیهراس مؤمنان به سرزمین وحی را مهیا کرد.
به گزارش ایکنا از همدان، حجتالاسلام والمسلمین حسین مقدس، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی ملایر با استناد به تفسیر تسنیم آیتاللهالعظمی جوادی آملی به تبیین آیات 27 و 28 سوره مبارکه فتح «لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ ۖ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ ۖ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذَلِكَ فَتْحًا قَرِيبًا(27) هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا(28)» پرداخته است که مشروح آن را در زیر میخوانیم.
آنطور که در یادداشتهای قبل از بیانات آیتاللهالعظمی جوادی آملی بیان شد، پیامبر اکرم(ص) خوابی دیدند و آن را برای برخی مسلمانان بهدرستی بازگو کردند و در سال ششم هجری با گروهی از مؤمنان به قصد برگزاری عمره مفرده از مدینه بهسوی مکه رهسپار شدند تا به حدیبیه رسیدند؛ اما کافران آنان را از ورود به مسجد حرام بازداشتند و مسلمانان با آرامش کامل به مدینه بازگشتند.
خدای سبحان سوگند یاد کرد که آن رؤیای درست را به حق به پیامبرش نشان داد که اگر خدا بخواهد مسلمانان با امنیت کامل برای برگزاری مناسک عمره، به یقین به مسجدالحرام وارد میشوند در حالی که برخی سرهای خود را تراشیده و بعضی مو و ناخن خود را کوتاه میکنند و از دشمنان نمیهراسند.
بیشتر بخوانید:
- سنت نصرت و شکست مخالفان دین براساس سوره فتح
- علم ازلی خدا دلیل بر جبر نیست
- رحمت بیپایان الهی؛ پیام امید در دل آیات سوره فتح
- نقش دانشمندان در اصلاح و تعالی جامعه از نگاه قرآن
- تأکید بر گواه بودن پیامبر(ص) بر امور بندگان در سوره فتح
- ازدیاد ایمان مایه آرامش قلب است
- «فتح»؛ پیروزی خاص رزمندگان بر دشمنان
- بشارت پیروزی و عاقبت نیکو برای مؤمنان
- خدا بر همه موجودات منت دارد
- شرکورزی؛ مهمترین مانع برای متمدن شدن جامعه
- تفاوت میان اسلام و ایمان براساس سوره حجرات
- کرامت انسان نزد ذات اقدس به میزان تقوای اوست
- نهی اسلام از غیبت؛ ایجاد امنیت روانی و اخلاق در جامعه ایمانی
- پرهیز از عیبجویی؛ راهبرد اخلاقی قرآن به مؤمنان
خدای حکیم رؤیای آن حضرت را در آن سال عملی نکرد زیرا به مصلحتی آگاه بود که مؤمنان از آن بیخبر بودند، از اینرو برای تحقق کامل خواب، صلح حدیبیه را که پیروزی نزدیکی بود پیش آورد تا زمینهای برای ورود مسلمانان به مسجدالحرام شود. مسلمانان براساس مادهای از صلحنامه در سال بعد (هفتم هجری) در عمره قضا با امنیت کامل به مسجدالحرام وارد شدند و مناسک عمره را برگزار کردند و به اینگونه رؤیای آن حضرت با همان ویژگیها عملی شد.
از منظر آیتالله جوادی آملی این آیه، استیناف بیانی است که از جمله «فَانزَلَ اللهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ و عَلَى الْمُؤْمِنین» برخاسته؛ یعنی چگونگی انزال آرامش بر پیامبر اکرم(ص) و مؤمنان را بیان میکند.
در فضایی که سوره فتح نازل شد مشرکان مکه بسیار کوشیدند، تا مانع حضور مسلمانان در مراسم حج و عمره شوند؛ لیکن خدای سبحان به پیامبر اکرم(ص) در خواب بشارت صادقانهای عطا کرد که به خواست خدا برای برگزاری اعمال عمره، پیروزمند و در کمال امنیت، به یقین وارد مسجدالحرام خواهند شد، در حالی که برخی سرها را میتراشند و بعضی تقصیر میکنند و از مشرکان نمیهراسند.
آن حضرت خوابش را برای برخی مسلمانان بازگو کردند و در سال ششم هجری با گروهی از مؤمنان به قصد برگزاری اعمال عمره مفرده از مدینه بهسوی مکه رهسپار شدند تا به حدیبیه که بخشی از آن جزو محدوده حرم مکی است رسیدند؛ اما کافران راهشان را بسته و نگذاشتند قربانیهای آنان به جایگاهش (مکه) برسند «هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُوكُم عَنِ المَسْجِدِ الحرام والهدى معكوفًا أَن يَبْلُغَ مَحِلَّهُ» و ذات اقدس الهی مسلمانان را آزمود و با اینکه راه بسیار دور و درازی را پیموده بودند با امضای صلحنامه، در کمال آرامش به مدینه بازگشتند.
خدای سبحان در این آیه با لام قسم به درستی رؤیای پیامبر اکرم(ص) سوگند یاد کرد که به یقین خواب فرستاده خود را به حق تحقق میبخشد «لَقَد صَدَقَ اللهُ رَسولَهُ الرويا بِالحَقِّ»؛ خواب معصوم هیچگاه نادرست نیست و رؤیای وی مانند بیداری اوست.
خدای سبحان ورود مسلمانان به مسجدالحرام در کمال آرامش و امنیت را در خواب به پیامبر اکرم(ص) نوید داد و آنان در چگونگی تحقق رؤیای آن حضرت متحیر بودند؛ آنگاه آیه مورد بحث نازل شد و حق بودن این خواب را بیان کرد که در جایگاه خودش اجرا خواهد شد، زیرا خدا نفرمود مسلمانان امسال ششم هجری به مسجدالحرام وارد میشوند و مناسک عمره را برگزار میکنند، بلکه فرمود اگر خدا بخواهد آنان برای برگزاری اعمال عمره به یقین، پیروزمند و با امنیت به مسجدالحرام وارد خواهند شد «لَتَدْخُلُنَّ المسجد الحرام إن شاءَ اللهُ امِنينَ»؛ جمله انشاءالله برای آموزش به بندگان است.
خدای حکیم رؤیای آن حضرت را در سال ششم هجری عملی نکرد، زیرا به مصلحتی آگاه بود که مؤمنان از آن بیخبر بودند «فَعَلِمَ ما لم تعلموا» ولی پیروزی نزدیکی را که مقدمه تحقق آن رؤیا بود، به آنان عطا کرد «فَجَعَلَ مِن دونِ ذَلِكَ فَتحًا قَريبا» مراد از پیروزی نزدیک صلح حدیبیه است که با امضای صلحنامه و براساس توافق صحنه خواب پیامبر اکرم(ص) و همه شرایط برای مسلمانان فراهم شد و در سال بعد یعنی هفتم هجری بیجنگ و خونریزی در عمره قضا با امنیت وارد مسجد حرام شدند و اعمال عمره را برگزار و برخی حلق و بعضی تقصير کردند و از کافران نهراسیدند «لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ.»
گفتنی است مراد از ورود به مسجدالحرام ورود به سرزمین وحی مکه است و هدف پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان از ورود به مسجدالحرام، برگزاری عمره قضا بود؛ نه انجام دادن حج وداع که در سال دهم واقع شد. حلق در عمره مفرده جایز بلکه مستحب است؛ نه حرام از اینرو در این آیه فرمود حلق یا تقصیر. چون درباره عمره مفرده است «مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُم و مُقَصِّرِينَ.»
از نگاه صاحب تفسیر تسنیم خدای سبحان در سوره «فتح» دو پیروزی نزدیک را به پیامبر اکرم(ص) مژده داد، در آیه رضوان «لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا» مژده فتح خیبر را داد این فتح پس از آمدن مسلمانان از حدیبیه به مدینه و پس از بیعت رضوان پیش آمد.
در آیه مورد بحث سخن از صلح حدیبیه است که خدای سبحان آن را پیش از عمره قضا به مسلمانان عطا کرد و با امضای صلحنامه زمینه ورودشان به مسجدالحرام فراهم شد و مشرکان براساس این تفاهمنامه و شروط گنجانده شده در آن، موافقت کردند مسلمانان در سال بعد هفتم هجری بیجنگ و خونریزی به سرزمین مکه وارد شوند و عمره قضا را بهجای آورند پس این فتح پیروزی نزدیکی است و زمینهای برای فتح مطلق مکه، حج وداع و... است.
بر این اساس، مراد از «فتحًا قَریبا» پیروزی حدیبیه است، چون این فتح، راه را برای ورود مؤمنان به مسجدالحرام با کمال ایمنی و آسانی هموار کرد زیرا بدون این پیروزی داخل شدن مسلمانان به مسجدالحرام بدون خونریزی و کشتار شدنی نبود.
آیتالله جوادی آملی، با اشاره به دیدگاه برخی مفسران که مراد از «فتحًا قَریبا» در آیه مورد بحث را فتح خیبر و فتح مکه پنداشتند آن را نادرست دانسته و معتقدند که این برداشت با سیاق آیه ناسازگار است که میرساند خدای سبحان شک و تردید را از برخی همراهان پیامبر اکرم(ص) زدود، چون برخی مؤمنان میپنداشتند خواب آن حضرت به همان سال ربط دارد و با همین امید از مدینه بهسوی مکه حرکت کردند که با جلوگیری مشرکان به شک دچار شدند.
براساس آیه 28 سوره فتح «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ، وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا» باید گفت که خدای سبحان، پیامبر اکرم(ص) را در لباس هدایت و با دین حق به رسالت فرستاد تا این دین را بر همه ادیان پیروز و چیره کند و جهان شمول همگانی و همیشگی باشد البته باید دانست که این آیه بر ظهور حضرت ولی عصر(عج) نیز تطبیق داده شده است.
از منظر آیتالله جوادی آملی این آیه، تأکیدی بیشتر بر درستی رؤیای پیامبر اکرم(ص) در آیه پیشین دارد، یعنی خدایی که رسولش را به هدایت و دین حق فرستاد خواب درست را نیز به او نمایاند.
خدای سبحان که در سال هفتم هجری امنیت را جهت برگزاری عمره قضا برای مسلمانان عمره گزار تأمین کرد، پیامبر خود را با دین حق به رسالت فرستاد تا این دین را بر همه ادیان چیره کند و جهان شمول، همگانی و همیشگی باشد «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى و دینِ الحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ.»
با نگاه به برخی از آیات قرآن کریم میتوان اذعان کرد که خدای سبحان در چند جای این کتاب مقدس پیروزی اسلام را مژده داده است. باید دانست که جهان به حق آفریده شد و باید با حکومت حق پایان پذیرد و روزی فرا میرسد که بشر عاقل شده و حکومت الهی را استحقاق خواهد داشت. در این مرحله امام زمان(عج) ظهور میکند و خدای سبحان دیگر مکاتب روی زمین را برابر قرآن کریم تعدیل و تنظیم میکند.
براساس برخی روایات از معجزات حضرت ولی عصر(عج) در زمان ظهور این است که دست پروردگار بر سر مؤمنان و بشر کشیده میشود و به برکت آن حضرت عقلهایشان شکوفا و کامل میشود. امام باقر(ع) فرمودند: «چون قايم ما قيام كند خداوند دست رحمتش را بر سر بندگان گذارد پس عقولشان را جمع كند و تا پيروی هوس نكنند و با یکديگر اختلاف نورزند و در نتيجه خردشان كامل شود متانت و خودنگهداريشان كامل شود.» با اوج گرفتن سطح آگاهی و رفعت عقل مردم، استکبار، صهیونیزم و پیروانشان مانند آل سعود را تحمل نمیکنند و تنها حق و پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت را میپذیرند و آن روز چیرگی کامل دین الهی بر همه کیشهاست «لِيُظهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا.»
ادعای رسالت باید با دلیل همراه باشد تا پذیرفته شود، بنابراین در پایان آیه مورد بحث میفرماید همین بس که خدای سبحان بر درستی رسالت پیامبر اکرم(ص) گواه است «وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا»؛ او بر صدق رسالت فرستادهاش، نیز بر درستی وعده خود که دینش را بهزودی بر همه ادیان چیره میکند، شاهد است؛ یا بر درستی رؤیای آن حضرت گواه است، پس جمله یادشده به مضمون آیه مورد بحث یا آیه پیشین ناظر است، بنابراین گواهی خدای سبحان بهدرستی رؤیای فرستادهاش برای همگان بس است تا هنگامی که صدق رؤیای او را آشکارا ببینند.
انتهای پیام
