سلطانیه؛ کانون شور و شعور تعزیه غرب ایران
تعزیه در روستای سلطانیه قدمتی دو قرن و نیم دارد که سبب شده که سلطانیه مهد تعزیه استان همدان محسوب شود.
به گزارش ایکنا از همدان، عشق حسین(ع) حد و مرز ندارد و در اشکال گوناگون نمایان می‌شود. این عشق گاهی شور و نوا می‌شود در دل هنری که تعزیه می‌خوانندش و در طول تاریخ در بین هنرمندان سوخته دل این هنر ریشه دوانده است تا صدای مظلومیت حسین(ع) را به تصویر بکشد و فریاد «هیهات من الذله» حسین(ع) را تداعی کند. برای دیدن تعزیه سلطانیه راهی این دیار می‌شویم روستای کوچکی در ۱۵ کیلومتری ملایر و نزدیکی تپه نوشیجان، روستایی با ۵۰ خانوار و ۲۵۰ نفر جمعیت که هنرمندان تعزیه خوانی این روستا بیش از دو قرن است که در ادامه راه پدانشان آئین مذهبی و سنتی هنر تعزیه را به عشق حسین(ع) حفظ کرده و تا به امروز چراغ این هنر زیبا روشن مانده است.
بعد از طی مسافتی کوتاه به مکانی که مصلی نام دارد می‌رسیم کوچه‌های خاکی روستا و گرد و خاکی که از تردد عابرین و خودروهایی که برای دیدن مراسم تعزیه به سلطانیه آمده‌اند کمی خاطرم را مکدر می‌کند که چرا امکانات در حد و شان این روستا نیست. با راهنمایی آقای فتحعلیان، سراغ پیرغلام تعزیه روستا را می‌گیرم حسین عظیمی؛ همه او را می‌شناسند قبلا با او تلفنی صحبت کرده‌ام اما او را ندیده‌ام. پیرمردی است با محاسنی سفید اما چهره‌ای بشاش و مهربان، لباس تعزیه بر تن دارد روی سن نشسته با متانت و ادب به سمتمان می‌آید جایی برای نشستن پیدا می‌کنم با خوشحالی و خوش‌آمدگویی مرا به اتاقکی نزدیک جایگاه دعوت می‌کند. روی یک صندلی کنار حاج آقا عظیمی پیرغلام تعزیه سلطانیه می‌نشینم و سر صحبت را با او باز می‌کنم.
تا لحظه‌ای که نفس داشته باشم برای اربابم می‌خوانم
حسین عظیمی پیرغلام حسینی و تعزیه‌خوان، خود را اینگونه معرفی می‌کند: بسم الله الرحمن الرحیم به نام خداوندگار کریم، یا مولا خودت کمک کن به همه دوستارانت، من حسین عظیمی هستم 73 سال سن دارم و از 10 سالگی شروع به تعزیه خوانی کرده‌ام.
پیرغلام تعزیه سلطانیه با بیان اینکه تعزیه در این روستا قدمتی به تاریخ سه نسل از گذشتگانش دارد، افزود: حدود دو قرن و نیم است که سلطانیه مهد تعزیه استان همدان و غرب کشور است، این هنر نسل به نسل به ما رسیده و من امروز در نقش شبیه خوان فعالیت دارم.
وی با اشاره به اینکه چهار فرزند پسرش نیز در ادامه راه پدر به تعزیه خوانی مشغول هستند، گفت: بنیان‌گذار این مصلی خودم بودم و با سر رشته‌ای که از این هنر از پدرانمان به ارث برده‌ایم فعالیت داریم، تعدادی دیگر از جوانان و افراد میانسال و کودکان نیز در این آئین هنرنمایی می‌کنند و نقش‌های متفاوتی را می‌خوانند که تقریبا 12 نفر نقش اصلی و بیش از 40 نفر نیز سیاهی لشگر هستند.
عظیمی در حالی که چشمانش پر از اشک شده با بیان اینکه حدود 20 ساله که بوده به علت مشکل درد پا دو سال نتوانسته تعزیه اجرا کند، بیان کرد: آن زمان با گریه و آه به مکان برگزاری آمدم و با توسل به امام حسین(ع) از ایشان خواستم دوباره به من رمق و توان بدهد تا شبیه خوان شوم و به یاری آقا خودش کمک کرد و درد پایم کاملا رفع شد و سال بعدش دوباره تعزیه خوانی را از سر گرفتم.
وی که گریه امانش نمی‌داد اشک‌هایش را با گوشه چفیه‌ای پاک کرد و گفت: از آن موقع به بعد بیش از 44 سال است که در نقش‌های مختلف برای آقایم خوانده‌ام و همیشه دستم را گرفته است.
دوباره نگاهی به در و دیوار اتاقی که محل تعویض و لباس و آماده شدن شبیه خوانان برای تعزیه است می اندازم و تمام سوال ذهنم این است که ایجا چرا انگار قبلا آتش گرفته و آثار سوختی را دارد که آقای عظیمی متوجه نگاهم می‌شود و خودش پاسخ سوال ذهن مرا می‌دهد.
وی با بیان اینکه متأسفانه چند سال پیش عده‌ای ناشناس این مکان را به آتش می‌کشند و لباس‌های تعزیه و وسایل آن در آتش می‌سوزد، گفت: این حرکات چند بار تکرار شده بارها از این حرکات دیده‌ایم و علتش را نمی‌دانم چیست، اما این کارها ذره‌ای از عشق و ارادت ما به امام حسین(ع) کم نکرده و با قوت بیشتری کار را ادامه داده‌ایم.
این پیرغلام حسینی ضمن گلایه از عدم حمایت از فرهنگ تعزیه از سوی مسئولان تصریح کرد: با توجه به قدمت این هنر نباید وضعیت ما اینچنین باشد. اینجا نیازمند امکانات است این هنر و آیین باید حفظ شود اگر توجهی نشود کم کم سرد می‌شود. متاسفانه امکانات بهداشتی و خاکی بودن مسیر از جمله مشکلات است. روز عاشورا بیش از 7 هزار نفر از نقاط مختلف کشور به سلطانیه می‌آیند اگر امکانات بهتری داشته باشیم در خدمت رسانی به عزادران بهتر عمل می‌کنیم.
عظیمی با بیان اینکه برخی هزینه‌ها از طریق نذورات مردمی تأمین می‌شود و برای تهیه لباس و وسایل تعزیه خودمان هزینه می‌کنیم، تأکید کرد: نیاز است مسئولان شهرستان از این هنر دیرینه حمایت کنند تا حداقل بتوانیم این اتاق آماده سازی شبیه خوانان را ساماندهی کنیم.
وی با بیان اینکه از روز اول محرم تا شهادت امام سجاد(ع) و چند روز بعد از آن در این مکان تعزیه برقرار است، تصریح کرد: در هر روز یک تعزیه اجرا می‌شود که در شب اول محرم به نیت امام موسی کاظم(ع) با نام تعزیه موسی بن جعفر شروع می‌شود، در روزهای دیگر تعزیه طفلان مسلم، مسلم بن عقیل، حر ریاحی، قاسم، حضرت علی اکبر و حضرت عباس(ع) برگزار می‌شود.
پیرغلام تعزیه سلطانیه اضافه کرد: روز عاشورا هم از صبح تا ظهر به یاد مظلومیت سید و سالار شهیدان تعزیه امام حسین(ع) اجرا می‌شود که تعزیه از اول صبح از توبه حربن ریاحی شروع می‌شود و یاران امام به نوبت به میدان رفته و رجز می خوانند و به شهادت می‌رسند و بعد از ظهر روز یازدهم محرم هم تعزیه بازار شام و خرابه‌های شام اسرای کربلا را اجرا می‌کنیم.
هدف شبیه خوانان بیان و یادآوری مصائب کربلا است
علی عظیمی، فرزند آقای عظیمی است که 43 سال سن دارد و از کودکی همراه پدر در تعزیه خوانی ورود پیدا کرده است، او با بیان اینکه از کودکی در نقش‌های متفاوت شبیه خوانی داشته است، اظهار کرد: من از طفل خوانی در نقش سکینه، عبدالله، طفلان مسلم و... ایفای نقش داشته تا به امروز که نقش‌های بزرگسال مانند حضرت عباس، امام حسین(ع) و... را می‌خوانم.
وی با بیان اینکه تعزیه مهم‌ترین آئین به تصویر کشیدن صحنه‌های مختلف مصائب اهل بیت(ع) ویژه حادثه کربلاست، بیان کرد: هدف شبیه خوانان یادآوری مسائل کربلا برای مردم است. در طی این سال‌هایی که تعزیه خواندم با چشمان خودم دیدم که چند نفر با توسل به امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) شفا گرفته‌اند که نمونه آن یک فرد نابینا از روستاهای اطراف و فردی از اهواز که دخترش شفا گرفت بود و هر سال برای این هیئت نذورات خود را ارسال می‌کنند.
این شبیه خوان نیز از کمبود امکانت بهداشتی، نبود مکان برای ایستگاه صلواتی، انتظامات و ... در برنامه تعزیه خوانی گلایه کرده و از مسئولان برای حمایت‌های فرهنگی و مالی برای رفع مشکلات درخواست حمایت دارد.
ایمان شاه مرادی از عوامل این تعزیه نیز به خبرنگار ایکنا گفت: 32 سال دارم و بیش از 15 سال است که در نقش‌های مختلف تعزیه خوانی کرده‌ام. به لطف امام حسین(ع) از بیماری که داشتم شفا پیدا کردم، بنده یک بیماری داشتم که وقتی به پزشکان مراجعه کردم گفتند اگر عمل نکنی احتمال مرگ بسیار زیاد است خیلی ناراحت و افسرده بودم، با توسل به امام حسین(ع) به روستا آمدم و به واسطه لطف و کرم اربابم شفا گرفتم.
این جوان تعزیه‌خوان تصریح کرد: وقتی برای آزمایشات بعدی به پزشکان مراجعه کردم گفتند اثری از بیماری وجود ندارد و می‌توانی راحت به دنبال زندگیت بروی بسیار اشک ریختم و گفتم آقا ممنون که از لطفت من را بی‌بهره نگذاشتی، آن موقع 25 سالم بود و بعد از آن حدود هفت سال است که مشکلی نداشته‌ام و شبیه خوانی کرده‌ام.
بازی در نقش شمر درونم را منقلب می‌کند
کاووس نظری، نیز جوان دیگری است که متولد سال 1362 بوده و در نقش شمر شبیه خوانی می‌کند، با بیان اینکه سال‌هاست در این حوزه فعالیت دارد، گفت: من در ابتدا زمانی که زیر 15 سال بودم در نقش‌های مثبت شبیه خوانی می‌کردم اما بعد از سن بلوغ و با توجه به تن صدایی که داشتم نقش‌های مخالف را انتخاب کردم.
این شبیه خوان تعزیه روستای سلطانیه با بیان اینکه نقش شمر را چند سال است که ایفا می‌کند، گفت: این را بگویم نگاه مردم به نقش‌های مخالف نگاه خوبی نیست و شاید باورتان نشود مادرم با زنان دیگر همیشه در بین جمعیت بحث دارد که دائما نگاهشان به نقش من بد است که البته باید بگویم برای نقش مخالف، باید ابهت و شقاوت را علیرغم میل باطنی حفظ کنی تا بتوانی نقش اشقیا را به خوبی ایفا کنید.
وی اضافه کرد: باید شقاوت را در این هنر در نقش مخالف به خوبی ایفا کنی تا به خوبی آن صحنه کربلا را برای بیننده و اطرافیان به تصویر بکشی که من با تمام وجود سعی کرده‌ام نقش خودم را به خوبی ایفا کنم و خدا می‌داند در لحظه‌ای که این نقش را می‌کنم در دلم چه می‌گذرد و چقدر منقلب می‌شوم اما خودم را کنترل می‌کنم.
نظری با بیان اینکه این از عنایات امام حسین(ع) است که تا به امروز مانده‌ام و به کارم ادامه دادم، تصریح کرد: در تعزیه باید قلبت با آقا باشد تا بتوانی بمانی خیلی‌ها آمده‌اند اما نمانده‌اند.
وی اشاره کرد: اگر می‌خواهیم این سنت‌ها حفظ شود و جوانان و آیندگان به آن رغبت بیشتری داشته باشند باید از این هنر حمایت شود و در این زمینه از مسئولان شهرستان درخواست دارم این سنت دیرینه و ماندگار را بیشتر معرفی و حمایت کنند.
حفظ تعزیه سلطانیه حمایت مسئولان را می‌طلبد
محمد حسین هدایتی، 51 ساله و مسئول تدارک هئیت تعزیه سلطانیه است که به گفته خودش قبلا شبیه خوانی داشته اما چند سالی که مسئول تدارکات است، با بیان اینکه لباس‌های شبیه‌خوان‌ها را از اصفهان تهیه می‌کنند و بیشتر هزینه آن نیز توسط خود تعزیه خوان‌ها داده می‌شود، گفت: در روز عاشورا اینجا جمعیتی بالای 7 هزار نفر حضور پیدا می‌کنند و این برای ما بسیار ارزشمند است.
هدایتی بر حمایت مسئولان از هنر تعزیه این روستا تأکید و ابراز کرد: اگر می‌خواهیم این سنت‌های ارزشمند پا بر جا بماند باید برای آن برنامه داشت اگر برنامه نداشته باشیم در جنگ فرهنگی دشمن نمی‌توانیم موفق شویم باید با حفظ سنت‌ها و آیین‌های مذهبی مانند تعزیه پیام اباعبدالله و قیام کربلا را به نسل امروز منتقل کنیم.
فاطمه رحمتی
انتهای پیام
