عید قربان؛ عید بازگشت به خداوند

حجت‌الاسلام علی‌اصغر مظاهری، مدیر حوزه علمیه زنگنه همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان با بیان اینکه معنای لغوی عید به معنای بازگشت و از ریشه عود است، اظهار کرد: واژه قربان هم از ریشه قرب به معنای نزدیک بودن می‌آید، بنابراین روز عید قربان روز بازگشت به قرب خداوند و نزدیک شدن به درگاه اوست، چراکه اصل انسان دنیایی نبوده و اصالت او نزدیکی با درگاه خداوند است.

همانگونه که در آیه شریفه «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» به این مطلب تأکید شده است. براساس آیه ذکر شده موطن اصلی ما نزد خداوند است و در روز عید قربان ما مسلمانان نزدیکی دوباره به خداوند را جشن می‌گیریم.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: مسلمین چهار عید دارند، عید فطر که پس از یک ماه بندگی، امساک و روزه‌داری انسان به قرب خداوند می‌رسد و به او نزدیک می‌شود، دوم عید جمعه که هر روز جمعه عید است، چراکه شب جمعه نعمات معنوی بر انسان فرود می‌آید در این روز است که باب توبه و استجابت دعا باز بوده و انسان می‌تواند انس و رفاقت با خداوند را برگزیند، سوم عید غدیر خم که عید ولایت هم نامیده می‌شود، اگر حقیقتا‌ً انسان بخواهد به خداوند نزدیک شود این نزدیکی از طریق راهنمای خداوند انجام می‌شود، چراکه اوست که می‌داند انسان چگونه به خداوند خواهد رسید، بنابراین عید غدیر عید قرب و نزدیک‌کننده به خداوند است.

چهارمین عید نیز عید قربان است، این عید نمود حضرت ابراهیم(ع) است که در چنین روزی خنجر بر گلوی عزیزش حضرت اسماعیل که از اولیای خداوند بود قرار می‌دهد. در این روز ابراهیم نه تنها از حرام الهی بلکه از تعلق پدرانه خود نیز برای خداوند می‌گذرد و راضی می‌شود فرزندش را به امر خداوند قربانی کند که البته این امر امتحان الهی بوده و خداوند حیوانی را از آسمان برای قربانی کردن ابراهیم فرو می‌فرستد.

قربان؛ تجلی گذشتن از غیر خدا برای رسیدن به خداوند

بر اساس آنچه که بیان شد عید قربان از این جهت اهمیت دارد که نشان‌دهنده اوج قرب به خداوند و جلوه تمام نزدیک شدن به اوست که انسان با گذشتن از تعلقات حلال و حرام به این جایگاه می‌رسد. بنابراین، عید قربان تجلی گذشتن از غیر خدا برای رسیدن به خداوند است.

فلسفه قربانی کردن، الگوگیری از حضرت ابراهیم(ع) است، چراکه حضرت حیوانی را در راه خداوند قربانی کرد و حاجیان نیز در چنین روزی باید با حضور در منا قربانی ذبح کنند و بر سایر حاجیان نیز این امر مستحب است. بنابراین، فلسفه قربانی کردن قرب به خداوند و گذشتن از اموال و تعلقات حلال و البته تمرینی برای کاستن حب به ثروت است. همانگونه که حضرت ابراهیم(ع) از حلال برای خداوند گذشت و به درگاه او تقرب جست؛ انسان‌ها هم با قربانی کردن از حلال خداوند می‌گذرند تا به درگاه او نزدیک شوند.

فلسفه قربانی کردن در روز عید قربان

در روایت آمده است یکی از فلسفه‌های قربانی کردن در روز عید قربان، رساندن گوشت به مستمندان، ایتام و فقراست، چراکه با این عمل فقر زدوده خواهد شد و ثمره آن این است که حاجیان به یاد مستضعفان و ضعفای جامعه خواهند بود.

با کشتن قربانی به نوعی انسان نفس خود را در برابر تعلقات مادی نیز قربانی خواهد کرد. از مهم‌ترین راهکارهای قربانی کردن نفس اماره که باعث تباهی و شقاوت انسان می‌شود آن است که انسان راه مخالفت با خواسته‌های این نفس را انتخاب کند، به‌عنوان نمونه اگر نفس اماره، انسان را به تکبر سوق می‌دهد و فرعون وجود انسان را تحریک می‌کند، انسان راه تواضع را پیشه کند مثلاً نسبت به کسی که تکبر می‌ورزد فوری به ایشان سلام کند و زیر پایش بلند شود و یا انسانی که حسود است و نفس اماره وی را به سمت بدخواهی دعوت می‌کند راه مخالفت با وی را پیشه کرده و برای او دعا کند و خیرخواه او باشد، این بهترین راهکار قربانی کردن نفس است.

یا انسانی که تعلق به ثروت و اموالش دارد راه مقابله با این تعلقات را برگزیند، مثلاً صدقه بدهد، قربانی ذبح کند و... به هر میزانی که انسان از این تعلقات دست می‌کشد از اسارت رها می‌شود. همان‌گونه که در قرآن کریم داریم از اموال آنها به‌عنوان صدقه بگیرید که موجب تزکیه و رهایی آنها خواهد شد.

از شاخص‌ترین و مهم‌ترین آثار و برکات قربانی کردن نفس، قرب به خداوند است، چراکه مهم‌ترین هدف و نیاز بشر خداوند است که انسان با سرکوب هوای نفس خود موجب قرب به خداوند خواهد شد که خود بالاترین سعادت بشر است.