فلسفه لعن و برائتها در زیارت عاشورا
آنچه علما بیان می‌کنند لعن به معنای دعای دوری از رحمت و بخشش پروردگار است یعنی در لعن‌ها دعا می‌کنیم قاتلان از رحمت خداوند به دور باشند.
حجت‌الاسلام علی الوندی، پژوهشگر و مدرس مؤسسه کلامی احیا همدان در یادداشتی اختصاصی که در اختیار ایکنا قرار داد، به بررسی فلسفه لعن و برائتها در زیارت عاشورا پرداخت. متن این یادداشت را با هم می‌خوانیم:
دعا و زیارت یکی از راه‌های ارتباط با خداوند است، در طول تاريخ شيعه ادعیه و زياراتی كه از جانب پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) صادر شده همه عاشقان راز و نياز با خدا و شيفتگان زيارت اولياءاللّه را از چشمه جوشان معنويت، سيراب می‌کند. پرداختن به زیارات و توجه به مضامین بلند و شرح و تفسیر آنها کاری بسیار پسندیده و در خور ستایش است که فهم عمیق تعالیم اهل بیت(ع) و شریعت شیعه را به‌دنبال دارد.
زائر در زيارت اربعین كسانى را كه جنایت‌های يزيديان در كربلا را شنيدند و به آن رضايت دادند را لعن و نفرين مى‌كند، «وَلَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذَلِكَ فَرَضِيَتْ بِه.» در زيارت عاشورا اين جمله را تكرار مى‌كنيم كه «الّلهم العَنْ اوّل ظالِمِ ظَلَمَ حقّ محمد و آل محمد و آخِرَ تابع له على ذلك؛ خدايا لعنت كن اولين ظلم‌كننده بر حق محمد و آل محمد و لعنت كن آنان كه پس از او ظلم كرده و مى‌كنند در حق محمد و آل محمد.»
بدیهی است كسانى مانند يزيد که مقام ارجمند خلافت اسلامى را غصب كرده و آن‌را به دستگاه سلطنتى مبدل کرده و به نام مقدس اسلام تيشه بر ريشه اسلام مى‌زنند، مقدمات نابود کردن تشكيلات اسلام را فراهم مى‌كنند و كانون نشر فساد اخلاق را در ميان مسلمانان تأسيس مى‌کنند، علاوه بر اينكه لعن و نفرين آنها جايز است، از صف مسلمانان جهان خارج خواهند بود.
كسى كه جگرگوشه پيغمبر خدا(ص) فرزند پاک و ارجمند سر سلسله اوليا و پاره تن حضرت فاطمه زهرا(س) را با جمع بسيارى از خويشاوندان و بزرگان پيروان او، با فجيع‌ترين وضعیت شهيد كند نه فقط لعن و نفرين او جايز است بلكه براى ابراز تنفر و انزجار از چنين جنايت بزرگ و عمل وحشيانه‌اى، كارى بسيار پسنديده و در خور تقدير خواهد بود. كسانى كه با او همكارى و مساعدت كردند و آنهايى كه بى‌جهت از او دفاع مى‌كنند نيز در اين قسمت با او سهيم هستند، وسوسه در مسائل مسلم تاريخى هيچ مشكلى را حل نمى‌كند.
زیارت عاشورا سه مشخصه و ویژگی اساسی دارد که خود را در میان زیارات و ادعیه نمایان می‌کند، اول اینکه زيارتی بسيار بافضيلت است، به‌طوری که يكى از كيمياهاى سعادت بشریت محسوب می‌شود، دوم مبین عشق به پروردگار و شوق براى رسيدن به محبوب است، سوم آنکه منعکس‌کننده عظمت مصيبت و مظلوميت خامس آل‌عبا و سنگينى حادث کربلاست که همه اهل اسلام را متأثر کرد و حتى بر عرشيان و ساكنان آسمان و زمين نيز سنگين آمد.
طبق روايتى از امام صادق(ع) آن حضرت و اجداد معصومش(ع) ضمانت كرده‌اند هر كس اين زيارت را و دعاى بعد از آن‌را بخواند، زيارتش مقبول درگاه خداوند و دعايش مستجاب و اهل بهشت خواهد بود و حتى شفاعتش در حق ديگران پذيرفته می‌شود.(بحارالانوار: ج 98، ص 300 ، مصباح المتهجد: ص 781)
از جمله مواردی که به انسان‌های عادی هم حق شفاعت را می‌دهد خواندن این زیارت و مداومت بر قرائت آن است، چراکه عده‌ای از مخاطبان تصور می‌کنند صرفاً اهل بیت(ع) شفاعت می‌کنند در صورتی که این‌چنین نیست و راهکارهایی برای دست‌یابی به این مقام در روایات مواردی بیان شده است، یکی همین مورد بحث است و دیگری حفظ و حافظ قرآن بودن است.
جالب است که مداومت بر این زیارت و قرائت هر روزه آن برکات و ثمرات قابل توجهی را دارد، چنانکه مرحوم «ابن قولویه قمی» در کتاب ارزشمند کامل‌الزیارات در انتهای روایت علقمه از خود او نقل مى‌كند كه امام باقر(ع) فرمود: «اگر توان دارى كه هر روز امام حسين(ع) را با اين زيارت، زيارت كنى، چنين كن كه تمام آنچه از ثواب گفته شد برايت نوشته مى‌شود.» (كامل‌الزيارات: ب 71، ص 179، ح 9)
زیارت عاشورا و اعتبار سندی
در این زمینه جناب علقمه از امام باقر(ع) زيارتى را نقل مى‌كند كه هر جا از زيارت عاشورا و آثار و بركات آن چيزى گفته شده و يا مى‌شود، مقصود همين زيارت است.
یادآور می‌شود، در اسنادى كه به امام باقر(ع) منتهى مى‌شود زيارت عاشورا بدون دعا نقل شده است، اما در سند صفوان كه به امام صادق(ع) منتهى مى‌شود، دعايى نيز براى بعد از زيارت ذكر شده كه به اشتباه به نام دعاى علقمه مشهور شده است در حالى كه صحيح اين بود كه به «دعاى صفوان» نامگذارى مى‌شد. بر این اساس زیارت عاشورا علاوه بر بلندى محتوا و مضمون، از شهرت و يا اسناد قابل قبولى برخوردار است.
برخی قرائت‌های ناصحیح از اسلام که به‌دنبال بیان چهره‌ای رحمانی از اسلام هستند، یا به‌طور کلی نافی این دسته از لعن‌ها هستند یا برخی قرائت‌های دیگر صرفاً روی این لعن‌ها توجه کرده و چهره‌ای خشن و... از اسلام نشان می‌دهند. گفتمان تفریط به‌دنبال تخطئه و حذف لعن‌ها و نفرین‌های این زیارت است و گفتمان افراط به‌دنبال تعمیم‌دادن این لعن‌ها و نفرین‌ها به همه و تمامی شریعت اسلامی است.
طرفداران اسلام رحمانی که به‌دنبال نادیده گرفتن این لعن‌ها و نفرین‌ها هستند به برخی نسخه‌ها از زیارت عاشورا مراجعه کرده و استناد کرده‌اند که این لعن و نفرین‌ها در نسخه واقعی وجود نداشته است و بنابراین جزو زیارت نیست. آنها بیان می‌کنند جمله‌هاى «أوّلًا ثمّ الثّانى و الثّالث و الرّابع» در نسخه خطى مصباح‌المتهجد و نسخه مصباح‌الصغير شيخ وجود ندارد.
ولى بايد توجه داشت كه جمله‌هاى فوق در چند نسخه مهم و معتبر ديگر مصباح‌المتهجد و مصباح‌الصغير موجود است از جمله نسخه قديمى و خطى مصباح‌المتهجد كه تاريخش به زمان شيخ طوسى بر مى‌گردد، نسخه ابن ابى الجود كه در كتابخانه مرحوم آیت‌اللّه مرعشى موجود است؛ همچنین مرحوم سيد بن طاووس نيز در مصباح‌الزائر اين زيارت را به كيفيت فوق نقل كرده است.
علاوه بر این متأسفانه افراد و تفکراتی به‌دنبال سیاه‌نمایی معارف اهل بیت(ع) هستند و از میان مضامین بلند زیارت عاشورا بر روی لعن‌ها تمرکز کرده و با یک مغالطه تعمیم اهل بیت(ع) و معارف ایشان را در این موارد خلاصه می‌کنند، اما باید در جواب گفت که لعن و یا برخی نفرین‌ها فحش و ناسزا نیست. لعن نوعی دعاست، آنچه که علما بیان می‌کنند لعن به معنای دعای دوری از رحمت و بخشش پرودگار است یعنی در لعن‌ها دعا می‌کنیم قاتلان از رحمت خداوند به دور باشند.
علاوه بر این تمام دین اسلام و یا معارف اهل بیت(ع) همین لعن‌ها نیست، مودت و مهربانی، هدایت‌گری و ارشاد، رشد علوم و فنون و... توسط مهارت اهل بیت(ع) بوده است و صرفاً یک عده محدود که دشمنی و شرارت را به اوج رسانده‌اند مورد غضب معصومین(ع) قرار گرفته و مورد لعن و نفرین آنها بوده‌اند.
زمانی مى‌توانيم از زیارت‌ها بهره عميق و وافر بگيريم كه در معانى آنها دقت كنيم و آن‌را در وجود خود پياده کنیم و به‌صورت درس‌هاى انسان‌سازى پيام آنها را بشنويم. زیرا شایسته نیست فقط الفاظ زیارت عاشورا خوانده شود و به تلاوت و قرائت آن بسنده شود و از مفهوم و مضمون آن هيچ بهره‌‍‌اى نبرد، بلکه شرط گرفتن نتيجه آن است كه محتواى زيارت را درک كنیم و در مسير آن حركت کنیم.
انتهای پیام
