دعای ۴۴ صحیفه سجادیه؛ دعای شناخت جایگاه ماه مبارک رمضان

ائمه اطهار (ع) و بزرگان ما همواره تاکید کرده‌اند که روزهای ماه رمضان بهترین روزها و شب‌های آن بهترین شب‌هاست؛ ماهی که حتی خواب و نفس کشیدن در آن تسبیح است و ثواب دارد. از همین رو برای بررسی جایگاه این ماه مبارک در نگاه امام سجاد(ع) و اینکه ایشان نسبت به این ماه چه نوع رویکردی داشتند، خبرنگار ایکنا از همدان، با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ثروتی، پژوهشگر و مدرس علوم قرآنی در همدان گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا - لطفا جایگاه ماه مبارک رمضان را از منظر صحیفه سجادیه تشریح بفرمایید.

صحیفه سجادیه شامل ۵۴ دعا از امام سجاد(ع) است که دعای ۴۴ و ۴۵ آن درباره ماه مبارک رمضان از سوی این امام بزرگوار بیان شده است. دعای ۴۴ صحیفه سجادیه درباره ورود به ماه مبارک رمضان است و دعای ۴۵ صحیفه سجادیه نیز درباره وداع با این ماه مبارک بیان شده است. در ابتدای دعای ۴۴ صحیفه امام سجاد(ع) خداوند را بابت تمام محبت‌هایی که خداوند نسبت به ما روا داشته ستایش می‌کنند و بیان می‌کنند یکی از نعمت‌ها و موهبت‌هایی که خداوند نسبت به ما روا داشته ماه مبارک رمضان است.

امام سجاد(ع) از این ماه با عناوین ماه پاکیزه شدن، ماه خالص شدن، ماه به پا خواستن نسبت به عبادت یاد می‌کنند و از خداوند بابت فرارسیدن این ماه سپاسگزاری می‌کنند. سپس به فضیلت‌های این ماه اشاره می‌کنند که خداوند چه لطف‌هایی نسبت به بندگان خود در این ماه دارد و یکی از این لطف‌ها شب قدر است.

در این دعا امام سجاد(ع) درخواست‌هایی هم از خداوند دارند، ایشان در ابتدای این دعا از خداوند می‌خواهند خدایا به ما توجه بده و شناخت ارزش و جایگاه ماه مبارک رمضان را به ما ارزانی بدار.

حقیقت هم همین است انسان اگر ارزش چیزی را نداند هیچ‌گاه جایگاه آن را نخواهد دانست. مانند کودکی که ارزش یک شئ با ارزش را نمی‌داند و اگر یک قطعه طلا به او بدهیم به راحتی آن را با یک اسباب بازی عوض می‌کند چرا که ارزش شئ باارزش را نمی‌داند. انسان هم وقتی ارزش ماه مبارک را نداند به راحتی آن را از دست می‌دهد از همین رو امام سجاد(ع) از خداوند طلب شناخت ارزش و جایگاه ماه مبارک رمضان را دارد.

درخواست بعدی حضرت، عطای نگهداشت حرمت ماه مبارک و مراقبت از آنچه که خداوند آن را منع کرده است. در فراز بعدی امام سجاد(ع) از خداوند می‌خواهد که توفیق دهد اعضا و جوارح انسان از گناهانی که در معرضش قرار دارد مراقبت کند و تمام اعضای بدن انسان روزه‌دار باشد. این فراز دعای امام سجاد(ع) نشان می‌دهد که روزه‌داری فقط به نخوردن و نیاشامیدن نیست بلکه روزی حقیقی این است که اعضای بدن انسان از گناه به دور باشد.

ایکنا _ آیا می‌توان بیانات امام سجاد(ع) را با قرآن مطابقت داد؟

بله، در آیه ۱۸۳ سوره بقره خداوند می‌فرماید روزه بگیرید که با تقوا شوید و این با تقوا شدن در گرو روزه‌داری تمام اعضا و جوارح انسان است. در فراز بعدی این دعا امام سجاد(ع) از خداوند طلب می‌کند که توفیق دهد تمام اعضا و جوارح انسان در راستای کارهایی که خداوند را راضی می‌کند عمل کنند. به طوری که چیزهای بیهوده را با گوش‌هایمان گوش نکنیم.

جالب است امام سجاد(ع) سخنی از گوش کردن به گناهان نمی‌زند بلکه فراتر از آن را از خداوند درخواست می‌کند که چیزهای بیهوده گوش نکنم. این نکته جای تأمل دارد که ما در طول روز چقدر از وقتمان را به شنیدن سخنان بیهوده می‌گذرانیم. این سخنان، سخنانی هستند که نه برای دنیای ما و نه برای آخرت ما مفید نیستند.

در فراز بعدی ایشان از خداوند می‌خواهند چشمهایشان با چیزهای سرگرم کننده آلوده نشود. در دنیای امروز ما بسیار درگیر این موضوع هستیم که خود را با کارهایی سرگرم می‌کنیم و یا درگیر فضای مجازی می‌شویم که هیچ خیری برای ما ندارد.

ایشان همچنین از خداوند درخواست دارند که توفیق دهد دستانمان را به سمتی دراز نکنیم که از آن منع کرده است و یا در مسیری گام برنداریم که از آن ممنوع شده‌ایم. شکم‌هایمان را پر نکنیم مگر از چیزی که حلال است. گاهی ممکن است انسان صبح تا شب روزه بدارد اما شب افطارش روزی ناپاک و حرام باشد.

«و سخن نگوید زبان‌های ما جز آنچه که تو دستور داده‌ای»؛ خداوند غیبت، تهمت، مسخره کردن را به انسان‌ها اجازه نداده است. امام سجاد(ع) در این دعا از خداوند درخواست می‌کند توفیق بده کاری نکنیم که ما را از عقاب تو نگه دارد و هنگامی که توفیق دادی که ما به آنچه که دستور داده‌ای پایبند باشیم، ما را از ریای ریاکاران در امان بدار. اینگونه نباشد که ما همه این کارها را انجام بدهیم تا دیگران آن را ببینند.

طبق آیه ۲۶۴ سوره بقره کاملا این اعمال با ریا نابود می‌شود. در این دعا امام سجاد(ع) از خداوند می‌خواهد اعمالی که توفیق عمل به آن را از ایشان می‌طلبد صرفا برای رضای خودش باشد و هیچ‌گونه ریایی در آنها پدیدار نباشد.

در فراز بعدی ایشان از خداوند می‌خواهند توفیق دهد نسبت به وقت نمازهای پنج‌گانه تا در اول وقت نمازها را به جا آورد. تا نمازی که به پیشگاه شما تقدیم می‌کنیم نماز خوبی باشد. در این دعا حضرت توجه خاصی به نماز دارند و سپس به ارتباط با افرادی که با ما قطع رابطه کرده‌اند و یا در حق ما ظلمی روا داشته‌اند تأکید دارند.