سیاست خارجی دولت شهید رئیسی

محمدجواد بیات، پژوهشگر علوم سیاسی در همدان ضمن بررسی سیاست خارجی دولت سیزدهم و بررسی مسئله تربیت سیاسی یادداشتی را در این زمینه در اختیار ایکنای همدان قرار داده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

می‌توان اذعان کرد کارنامه سیاست خارجی دولت سیزدهم با راهبرد سیاست متوازن یکی از درخشان‌ترین دوره‌های پس از انقلاب اسلامی ایران است. احصاء نقاط ضعف وقوت، بازبینی، بازسازی و اصلاح سیاست خارجی دولت‌های دوازده‌گانه، انتخاب وزیری شایسته در تراز اتقلاب اسلامی با کسب ۲۷۰ رأی نمایندگان دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی، نگاه چند بعدی به سیاست خارجی، تغییر حرکت تک ساحتی در عرصه خارجی، اولین گام به واکاوی سیاست‌های تکراری گذشته و لزوم طراحی جدید که موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران با کشورهای اوراسیا، بریکس، شانگهای و موارد مشابه ثمره این نگاه بود.

می‌توان گفت در دولت سیزدهم اقتصاد به یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی تبدیل شد. نگاه  به ظرفیت‌های داخلی و اتکا بر دستاوردهای دانش‌بنیان در صنعت نفت و گاز نیز از مواردی است که در خدمت سیاست خارجی دولت سیزدهم قرار گرفت. 

ناظران سیاسی معتقدند توان و اقتدار دفاعی کشور در برهه‌ای در دولت سیزدهم با عمل دیپلماتیک پیوند خورد و توانست مسئله‌ای را که می‌توانست در مرزهای شمالی به بحران تبدیل شود خنثی نماید. حسن همجواری و بازسازی عملی با همسایگان پانزده‌گانه جمهوری اسلامی نیز یکی از مهم‌ترین سیاست‌های دولت دکتر سیدابراهیم رئیسی در عرصه خارجی بود.

برقراری ارتباط با عربستان سعودی، تبادل سفیر با امارات، بهبود روابط با کویت، مدیریت موفقیت آمیز اختلافات با دولت افغانستان، جمهوری آذربایجان و اقلیم کردستان، عراق، افزایش سطح مراودات چند لایه با ترکیه و روسیه، حل و فصل مسئله گازی با ترکمنستان و خط لوله صلح با پاکستان و چندین مورد دیگر در ارتباط با همسایگان حاصل رویکرد دولت آیت‌الله رئیسی به سیاست خارجی بود.

تحقیقات نشان می‌دهد شهید رئیسی برای اولین بار در مقام نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، در بیست‌وسمین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای گفت: بزرگترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت وصلح سازی از ظرفیت تمدنی این کشورهاست. اینک که این قاره کهن دوباره سر برآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت واحترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز شود. سازمان همکاری‌های شانگهای که نماد این خانواده بزرگ تمدنی است اکنون در جایگاهی ایستاده است که می‌تواند، افق‌های جدید از همگرائی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهاد.

عضویت ایران در بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، افریقای جنوبی) رسما از اول ژانویه ۲۰۲۴ آغاز شد. این سازوکار چند جانبه فرصت‌های بیشتری در حوزه مناسبات چند جانبه بین‌المللی در اختیار ایران قرار می‌دهد. در اعمال سیاست خارجی دولت سیزدهم ایران موفق شد روابط دیپلماتیک خود را با تعدادی از همسایگان عرب و کشورهای افریقایی از جمله عربستان سعودی، کویت، مصر، لیبی، سودان، جییونی، مالدیو از سر بگیرد که در سطح بین‌الملل و منطقه خبرساز شد.

علی‌رغم سیاه‌نمایی‌ها و بداخلاقی‌های سیاسی، دولت سیزدهم گام‌هایی را به سمت احیای برجام برداشت، اما اختلافات و بدعهدی‌های کشورهای عضو برجام فرصت کامل به این توافق را ایجاد نکرد. هرچند دولت و دستگاه سیاست خارجی در راستای خنثی‌سازی و لغو تحریم‌ها مذاکرات و اقداماتی را به انجام رساند. تحکیم روابط با چین و روسیه از دیگر فعالیت‌های دولت سید ابراهیم رئیسی بود.  دولت سیزدهم تعاملاتش با این دو کشور در سطح سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی نسبت به دولت‌های قبل از خود بسیار، بیشتر گسترش داد.

پژوهش نشان می‌دهد معادلات تجاری بین مسکو و تهران به ۴ میلیارد دلار رسید. همچنین معادلات تجاری ایران با چین به حدود سه میلیارد دلار رسید. حمایت از جبهه مقاومت به ویژه مردم مظلوم فلسطین وغزه در دستور سیاست خارجی دولت سیزدهم در مقابل رژیم جعلی، کودک‌کش صهیونی قرار داشت.

به نظر می‌رسد سیاست خارجی و روابط بین‌الملل دولت سیزدهم ناشی از مبانی و روش تربیت سیاسی در اندیشه علوی است که می‌تواند الگوی حکمرانی موفق در دیپلماسی قوی و حضور در عرصه جهانی در حفظ هویت ایرانیان به‌ویژه در جریان مذاکرات غیرمستقیم با دولت ترامپ برای دولتمردان محترم دولت چهاردهم، اندیشمندان و دانش‌پژوهان سیاسی، اهل خرد و علم در تبین و گفتمان‌سازی در سطح  گوناگون لایه‌های اجتماعی و رسانه‌ای باشد.