تعزیه ملایر؛ هنری با بیش از 5 قرن قدمت
هنر تعزیه در ملایر قدمتی طولانی دارد و از نسل‌های گذشته تا به امروز این هنر مذهبی سینه به سینه گشته و در حال حاضر 10 گروه فعال در نقاط مختلف این شهرستان به اجرای آن می‌پردازند.
به گزارش ایکنا از همدان، مرثیه، نوحه‌سرایی، سوگواری و عزاداری کردن، شبیه‌خوانی و نمایش مذهبی همه از معانی کلمه «تعزیه» و شیون، سوگواری و سوگیاد برابر پارسی این کلمه هستند. محققان تاریخ هنر در ایران درباره تاریخ پیدایش تعزیه نظریه‌های مختلفی دارند. برخی خاستگاه نمایش تعزیه را آیین سوگ سیاوش می‌دانند که تاریخی ۳۰۰۰ ساله دارد و برخی دیگر پیشینه این نمایش را نهایتاً دوران صفویه ذکر کرده‌اند.
بهرام بیضایی در کتاب «نمایش در ایران» از قول منابعی چون «تاریخ ابن اثیر»، دوران آغاز و رواج تعزیه در ایران را همزمان با شروع فرمانروایی خاندان آل بویه دانسته است.
بیضایی در همین کتاب دوران اوج تعزیه در ایران را زمان ناصرالدین شاه قاجار و همزمان با ساخت «تکیه دولت» بیان کرده است. تکیه دولت مهمترین تکیه اجرای تعزیه در زمان ناصرالدین‌شاه بود که به دستور وی ساخته شد. تعزیه‌خوانان آنجا که در حقیقت تعزیه‌خوان دولتی بودند، زیر نظر «مُعین البُکا» دربار، در برابر شاه و درباریان تعزیه می‌خواندند.
تعزیه تداعی مصائب کربلا
رواج تعزیه در این دوران تا حدی بود که به‌صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از نخستین تعزیه‌های زنانه در منزل «قمرالملوک» دختر فتحعلی‌شاه برگزار شد و از آن پس هر سال دهه اول ماه محرم برقرار بود.
اما سال‌هاست که تعزیه را هنرمندان این هنر بیشتر در ایام ماه محرم اجرا می‌کنند و روایت کربلا را برای دلدادگان کوی عشق به تصویر می‌کشند. اینجاست که عشق به حسین(ع) شور و نوا می‌شود و صدای مظلومیت او را به تصویر می‌کشد و فریاد «هیهات من الذله» حسین(ع) را تداعی می‌کند.
تعزیه میدانی یا ثابت مرسوم‌ترین شیوه تعزیه خوانی در ایران است و معمولاً در ابتدای روزهای اول ماه محرم و سپس بعد از سوم شهادت امام حسین(ع) و یارانش در میدانچه‌های محلات و فضاهای باز یا در محل‌های سرپوشیده و روی سکویی دایره‌ای شکل به اجرا درمی‌آید.
همه گفت‌وگوهای تعزیه میدانی منظوم است و به دو گونه موسیقایی ـ آوازی و شعرخوانی بدون موسیقی خوانده می‌شود، اولیا شعرها را با آواز آهنگین و در دستگاه‌های موسیقی می‌خوانند و اشقیا یا مخالف بدون آهنگ یا آواز.
و اما هنر تعزیه در ملایر نیز قدمتی طولانی دارد و از نسل‌های گذشته تا به امروز این هنر مذهبی سینه به سینه گشته و در بسیاری از نقاط این شهرستان اجرا می‌شود.
روستاهای سلطانیه، آورزمان، حسین‌آباد شاملو، میشن، کساوند، گوشه و علی‌آباد دمق، حسین‌آباد ناظم و شهر ملایر ... هر ساله میزبان تعزیه و شبیه‌خوانان تعزیه هستند. امروزه تعزیه روستای آورزمان که در حسینیه منتصرالمک برپا می‌شود، تعزیه روستای سلطانیه و تعزیه روستای پری جزو مشهورترین تعزیه‌های ملایر هستند.
روستای سلطانیه ملایر با بیش از دو قرن قدمت در این هنر یکی از معروف‌ترین تعزیه‌های این شهرستان را دارد، سلطانیه مهد تعزیه استان همدان و غرب کشور است، که هنرمندانش در ایام ماه محرم و صفر، ماه مبارک رمضان، نقش‌های متفاوتی را می‌خوانند که تقریبا ۱۲ نقش اصلی و بیش از ۴۰ نفر نیز سیاهی لشگر هستند که در ایام دهه اول محرم به‌ویژه روز عاشورا بیش از هفت هزار نفر از نقاط مختلف کشور به سلطانیه می‌آیند تا شاهد اجرای نقش‌های تعزیه در این روستا باشند.
از روز اول محرم تا شهادت امام سجاد(ع) و چند روز بعد از آن در این مکان تعزیه برقرار است و در هر روز یک تعزیه اجرا می‌شود که در شب اول محرم به نیت امام موسی کاظم(ع) با نام تعزیه موسی بن جعفر شروع می‌شود، در روزهای دیگر تعزیه طفلان مسلم، مسلم بن عقیل، حر ریاحی، قاسم، حضرت علی‌اکبر و حضرت عباس(ع) و روز عاشورا هم از صبح تا ظهر به یاد مظلومیت سید و سالار شهیدان تعزیه امام حسین(ع) اجرا می‌شود که تعزیه از اول صبح از توبه حر بن ریاحی شروع می‌شود و یاران امام به نوبت به میدان رفته و رجز می‌خوانند و به شهادت می‌رسند و بعد از ظهر روز یازدهم محرم هم تعزیه بازار شام و خرابه‌های شام اسرای کربلا اجرا می‌شود.
حسینیه منتصرالملک آورزمان نیز با قدمتی ۵۰۰ ساله؛ میزبان تعزیه‌خوان‌های سیدالشهدا(ع) در ایام محرم است و عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) در این روستا از روز ششم ماه محرم رنگ و بوی دیگری می‌گیرد و متفاوت‌تر برگزار می‌شود، به‌طوری که به‌جای شب‌ها، بعدازظهرها از ساعت 19 عزاداری‌ها با نمایش تعزیه آغاز می‌شود و در روز عاشورا به آتش زدن خیمه‌ها و آزاد کردن تعدادی کبوتر به اوج خود می‌رسد.
امسال در ایام ماه محرم تعزیه‌خوانی دهه اول محرم توسط گروه محبان فاطمة‌الزهرا(س) وابسته به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر در روستای حسین‌آباد ناظم اجرا شده است.
هنرمندانی از جنس عشق و دلدادگی با نقش‌های متفاوت
مردی که عبای مشکی پوشیده، با پارچه‌ای سبز سر و با پارچه‌ای سفید صورتش را پوشانده است، نقش سیدالشهدا(ع) و دیگر هنرمندانی که به قدری در نقش خود فرو رفته و با احساس ندا می‌دهند که گویا در سرزمین نینوا هستند و این هنرِ تعزیه است که صحنه‌ها به قدری واقعی بازسازی شده که تماشاچی به وجد آمده و آن لحظه خود را در صحرای کربلا می‌بیند.
فعالیت 10 گروه تعزیه در ملایر
فرشاد کشاورزیان، مدیر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان ملایر به خبرنگار ایکنا می‌گوید: در ایام محرم، این اداره با صدور مجوزهای رسمی، زمینه برگزاری مراسم تعزیه را در سطح شهرستان و روستاها فراهم کرده است. در حال حاضر بیش از ۱۰ گروه فعال تعزیه در ملایر فعالیت دارند که متشکل از پیشکسوتان و جوانان عاشق اهل بیت(ع) هستند، در دهه اول محرم، گروه‌های تعزیه در سطح شهر و روستاها به اجرای مجالس تعزیه حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) پرداخته‌اند که از جمله این برنامه‌ها، مراسم تعزیه گروه محبان فاطمة‌الزهرا(س) در روستای حسین‌آباد ناظم است که هر شب در محوطه دبستان دخترانه سعادت با مدیریت حسین عبدلی برگزار می‌شود.
در انتخابات اخیر هیئت‌مدیره انجمن تعزیه ایرانیان که در اسفندماه سال گذشته در تهران برگزار شد، استاد خلیل پیریایی از هنرمندان پیشکسوت ملایر به‌عنوان عضو اصلی هیئت‌مدیره انتخاب شد که این افتخاری بزرگ برای جامعه هنری شهرستان است.
دریافت مجوز رسمی برای اجرای تعزیه علاوه بر ایجاد هماهنگی با نیروی انتظامی، امکان بهره‌مندی هنرمندان از تسهیلات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دریافت هنرکارت را نیز فراهم می‌کند.
در ایام محرم، برنامه‌های متنوعی از جمله نمایشگاه‌های مذهبی، عصر شعر، محافل فرهنگی و هنری با حضور هنرمندان و اهالی رسانه برگزار شده است که نقش مهمی در تقویت همبستگی ملی و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت ایفا کرده‌اند.
انتهای پیام
