نامه ۴۵ حضرت علی(ع)؛ تلنگری تاریخی به تمام مسئولان
مدیر بنیاد نهج‌البلاغه شهرستان ملایر بیان کرد: نامه ۴۵ حضرت علی به عثمان، تلنگری تاریخی برای تمامی مسئولان در همه دوران‌ها است.
رهبر معظم انقلاب در دیدار نوروزی با اقشار مختلف مردم فرمودند: «امسال فعالان فرهنگی به مطالعه و آموزش نهج‌البلاغه توجه ویژه‌ای داشته باشند.» نهج‌البلاغه دارای سه قسمت است، قسمت اول خطبه‌ها، قسمت دوم نامه‌ها و قسمت سوم نیز حکمت‌ها. از این‌رو، خبرنگار ایکنا از همدان در گفت‌وگو با حسین دوزبخشان، مدیر بنیاد نهج‌البلاغه شهرستان ملایر به شرح و تفسیر برخی از نامه‌ها پرداخته است که در اولین شماره آن نامه ۴۵ نهج‌البلاغه امام علی(ع) که خطاب به یکی از فرمانداران زمان، عثمان بن حنیف انصاری در سال ۳۶ هجری است مورد بررسی قرار گرفته است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:
ایکنا _ در ابتدا بفرمایید این نامه خطاب به کیست؟
عثمان نماینده حضرت و حاکم بصره در آن دوران بوده و از بزرگان انصار و اهل مدینه به‌شمار می‌رفت. در اوصاف ایشان آورده‌اند که جان‌نثار حضرت علی(ع) در وقایع مختلف بود. او از رزم‌آوران و وفاداران در جنگ جمل بود و حضرت علی(ع) زمانی که وی فرماندار بصره بود به او نامه می‌نویسند.
این نامه نیز مانند بسیاری از نامه‌های حضرت، فقط مخاطبی خاص در زمانی خاص ندارد، بلکه نسخه‌ای شفابخش و توصیه‌ای است نورانی برای تمامی زمان‌ها و همه افراد. این نامه بسیار ارزشمند و کاربردی بوده از این‌رو امام مخاطب را به‌صورت جمع درنظر گرفته‌اند.
در این نامه ابتدا امام خود را به‌عنوان یک شخصیت تمام‌عیار برای الگوبودن افراد جامعه به‌عنوان یک الگو در ساده‌زیستی معرفی می‌کنند.
قرار بود فرمانداران مانند امام زندگی کنند، یکی از ثروتمندان بصره مهمانی مجللی برگزار کرد و عثمان بن حنیف فرماندار بصره را نیز دعوت کرد. عثمان نیز پذیرفت و در آن مهمانی شرکت کرد. در پی این واقعه امام علی(ع) نامه‌ای با عتاب به استاندار بصره نوشت با این عنوان که «ای پسر حنیف به من گزارش داده شده که فردی از ثروتمندان بصره تو را به مهمانی فراخوانده و تو هم به سرعت به‌سوی آن شتافتی. در آن جلسه خوردنی‌های رنگارنگ و کاسه‌های پر از غذا پی‌درپی برای تو آوردند، اما عثمان گمان نمی‌کردم مهمانی مردمی را بپذیری که نیازمندانشان با ستم محروم شده و ثروتمندانشان بر سر سفره دعوت شدند. اندکی اندیشه کن که در کجایی.»
در اینجا منظور حضرت این است که تو به‌عنوان فرماندار حکومت اسلامی هستی بر سر کدام سفره غذا می‌خوری پس همان سفره‌ای که حلال و حرامش را نمی‌دانی دور بیفکن و آنچه را که به پاکیزگی و حلال بودنش ایمان داری مصرف کن. آیا می‌دانستی آن غذا صددرصد حلال است یا خیر؟
ایکنا _ چرا حضرت علی(ع) عثمان را این‌گونه عتاب می‌کند؟
قبول دعوت بدون تحقیق و بررسی از کیفیت مهمانی یکی از دلایل مهم عتاب عثمان است، چراکه ایشان می‌فرمایند به سرعت به سمت آن مهمانی شتافتی. اشکال دوم کیفیت مهمانی است، چراکه به امام(ع) خبر می‌رسد که در آن مهمانی اسراف و تبعیض بسیار بوده است. خداوند اسراف‌کاران را دوست ندارد و آن‌ها را به‌عنوان برادران شیطان معرفی می‌کند و حضرت به عثمان تلنگر می‌زند که تو در کنار چه کسانی نشسته‌ای.
امام علی(ع) از اینکه یک شخص نظام اسلامی بر سر سفره‌ای حاضر شود که حضور فقرا در آن سفره وجود ندارد و یا کمرنگ است ناراحت و غمگین است.
عدم توجه به مشتبهات چهارمین دلیل عتاب فرماندار توسط حضرت است. امام علی(ع) به وی تذکر می‌دهد که چرا قبل از اینکه به حرام و حلال بودن لقمه توجه کنی سر آن سفره نشسته‌ای.
ایکنا _ این نامه چه دستاورد و کاربردی برای زمان حال دارد؟
یک شخصیت حکومتی در نظام اسلامی با افراد عادی جامعه متفاوت است، چراکه افراد ساده ممکن است در مکان‌های مختلف حضور یابند و حساسیتی بر روی این افراد وجود نداشته باشد، اما یک شخصیت حکومتی باید بیش از دیگران بر اعمال خود مراقبت کند، چراکه جامعه نگاه و حساسیت خاصی بر روی آن‌ها دارد. به‌طور نمونه نماز شب برای مردم عادی مستحب است، اما بر پیامبر(ص) واجب می‌شود. یا احکام همسران پیامبر(ص) با احکام سایر زنان عادی متفاوت است و این باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.
مسئولان در یک نظام اسلامی هم زیر ذره‌بین خداوند و هم افراد جامعه قرار دارند. در حقیقت سلوک مردم عادی با سلوک یک مسئول در جامعه متفاوت است.
امام علی(ع) انتظار ندارند همه حاکمان اسلامی مانند ایشان ساده‌زیست باشند و به کمترین مقدار از هر چیزی اکتفا کنند، اما توقع ایشان آن است که والی مسلمانان در مسلمانی خود دچار مشکل نباشد؛ دوری از شبهات و تلاش و کوشش برای پاکی داشته باشد، برای همین منظور حضرت به‌صورت جدی با ایشان برخورد و خود را به‌عنوان امام و یک الگو معرفی می‌کنند.
ایکنا_ چرا حضرت علی(ع) در این نامه صراحتاً خود را به‌عنوان یک الگو معرفی می‌کنند؟
اگر در یک جامعه امام به‌عنوان الگو باشد، مردم با توجه به آن الگو حرکت می‌کنند و هر جایی که الگو معرفی نشوند افرادی که صلاحیت ندارند به‌عنوان الگو برای مردم خودنمایی خواهند کرد.
در حکمت ۳۱۶ نهج‌البلاغه همچنین ایشان خود را به‌عنوان یک الگو در زندگی اجتماعی معرفی می‌کنند. بنابراین، حضرت در این نامه نیز خطاب به عموم مردم بیان می‌کند توجه کنید که من امام و الگوی شما هستم و ببینید که من به چه چیزی اکتفا کرده‌ام.
از همین‌رو امام علی(ع) می‌فرماید: هر پیروی را امامی است که از آن پیروی می‌کند و از نور دانش آن روشنی می‌گیرد. آگاه باش ای عثمان که امام شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده و دو قرص نان اکتفا کرده و بدانید که شما توانایی چنین کاری را ندارید، اما در دو جایگاه می‌توانید مرا کمک کنید. با پرهیزکاری و تلاش فراوان و با پاکدامنی و پاکدستی مرا یاری کنید.
رعایت اموری که امام علی(ع) فرمودند برای همه مسئولان لازم است تا بتوانند جامعه را در مسیر تعالی قرار دهند. حاکمان جامعه با رعایت این اصول سعادت آیندگان و سعادت خود را تأمین می‌کنند. بنابراین، باید مورد توجه مسئولان حاضر باشد که امام علی(ع) به‌عنوان الگویی برای تمام بشریت است، چراکه دنیا با تمام زیبایی‌هایش در نظر حضرت خوار و خفیف است.
انتهای پیام
