جهاددانشگاهی؛ مرجعی در الگوسازی توسعه ایرانی اسلامی
حمید ملانوری شمسی گفت: جهاددانشگاهی با حرکت در افق نگاه تمدنی و با تعهد به پاسخ‌گویی به مسائل عینی کشور می‌تواند به یک نهاد مرجع در الگوسازی توسعه ایرانی اسلامی بدل شود.
۱۶ مردادماه سالروز تأسیس جهاددانشگاهی، این نهاد انقلابی به فرمان حضرت امام خمینی(ره) است، به منظور بررسی «ظرفیت‌ها و راهکارهایی برای پیشبرد اهداف این نهاد انقلابی»، خبرنگار ایکنا از همدان با حمید ملانوری شمسی، استاندار همدان، گفت‌وگویی داشته است، که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم؛
ایکناـ از نظر شما جایگاه جهاددانشگاهی در بین سایر نهادهای نظام چگونه است؟
جهاددانشگاهی، به‌عنوان نهادی برآمده از متن انقلاب اسلامی، در چهار دهه گذشته توانسته است جایگاهی منحصربه‌فرد در معماری نهادی جمهوری اسلامی ایران کسب کند. این نهاد، نه‌تنها به‌مثابه یک سازمان پژوهش‌محور، بلکه به‌عنوان کنشگری مؤثر در فرآیند نوسازی دولت، توسعه ملی و ترویج علم نافع، در سطوح گوناگون ایفای نقش کرده است.
تنوع و گستره فعالیت‌های جهاددانشگاهی، حاصل هم‌افزایی میان ظرفیت علمی، کارویژه‌های فرهنگی و سرمایه انسانی متعهد به ارزش‌های انقلابی بوده است، این ویژگی‌ها به این نهاد امکان داده تا در حوزه‌هایی چون فناوری‌های نوین، سلامت، آموزش تخصصی، افکارسنجی، رسانه‌های هویتی و مطالعات اجتماعی، به شکلی کارآمد و هدفمند مداخله کند.
ایکنا_ نقش و ظرفیت جهاددانشگاهی برای کمک به اهداف دولت و نظام چیست؟
ما بر این باور هستیم که نقش جهاددانشگاهی باید فراتر از جایگاه دانشگاهی تعریف شود و در قالب کارگزار توسعه منطقه‌ای دانش‌بنیاد، در طراحی و اجرای سیاست‌های عمومی مشارکت فعال داشته باشد. از این‌رو، استانداری همدان در راستای تحقق گفتمان دولت چهاردهم یعنی وفاق ملی و با اتکا به شعار «تدبیر، تلاش، توسعه»، به‌دنبال بهره‌گیری نظام‌مند از ظرفیت‌های جهاددانشگاهی در مسیر حکمرانی توسعه‌گرا و مشارکت‌محور است.
بیشتر بخوانید:
- جهاددانشگاهی با رویکرد نوآورانه شکاف علمی کشور را پر کرده است
- دستاوردهای جهاددانشگاهی برای اقشار مختلف تبیین شود
برنامه‌های ما برای بهره‌برداری هدفمند از توانمندی‌های جهاددانشگاهی، در سه سطح راهبردی، میدانی و نهادی تعریف شده و در حال پیگیری است، در سطح راهبردی، جایگاه جهاددانشگاهی را در نظام حکمرانی استانی بازتعریف کرده‌ایم تا این نهاد بتواند در قالب بازوی تحلیلی دولت محلی، در تولید داده‌های سیاست‌گذار، تدوین اسناد توسعه‌ای و ارزیابی اثربخشی برنامه‌های کلان، ایفای نقش کند. این رویکرد به‌ویژه در حوزه‌هایی چون عدالت آموزشی، حکمرانی سلامت، گردشگری درمان‌محور و کشاورزی هوشمند دنبال می‌شود.
در سطح میدانی، زمینه‌های همکاری اجرایی با جهاددانشگاهی را فراهم کرده‌ایم تا این نهاد بتواند در اجرای پروژه‌های استانی مانند پیمایش‌های اجتماعی، مطالعات فرهنگی، آموزش‌های مهارت‌محور و پیاده‌سازی فناوری‌های بومی در حوزه‌های اولویت‌دار، مشارکت کند. این مداخله‌ها نه‌تنها کارآمدی نظام اداری را ارتقا می‌دهند، بلکه باعث پیوند مؤثر علم و جامعه نیز می‌شوند. در سطح نهادی نیز مکانیسم‌هایی برای هم‌افزایی سه‌جانبه میان جهاددانشگاهی، دستگاه‌های اجرایی و نهادهای دانشگاهی طراحی کرده‌ایم. این همکاری‌ها در قالب کارگروه‌های تخصصی و پروژه‌های مشترک دنبال می‌شوند و هدف از آن، شکل‌دهی به یک اکوسیستم منسجم نوآوری و تصمیم‌سازی مبتنی بر شواهد است.
تجربه‌های موفق گذشته نشان داده‌اند که هر زمان میدان برای نهادهای دانشی مستقل و دارای تعهد اجتماعی فراهم شده است، خروجی آن در قالب ارتقای کیفیت حکمرانی، افزایش مشارکت اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی ظهور یافته است. در شرایط کنونی، کشور بیش از هر زمان دیگر به نهادهایی نیاز دارد که هم در تولید دانش و هم در حل مسئله‌های واقعی، نقش‌آفرینی مؤثر داشته باشند و بی‌تردید، جهاددانشگاهی یکی از مصادیق ممتاز چنین نهادی در سطح ملی و منطقه‌ای است.
بدون تردید، جهاددانشگاهی به‌عنوان یک نهاد برخاسته از متن انقلاب فرهنگی، ظرفیت منحصربه‌فردی در پیوند میان علم، جامعه و نظام حکمرانی دارد، در سطح استان، تعامل میان دستگاه‌های اجرایی و جهاددانشگاهی اگرچه در سال‌های گذشته شکل گرفته، اما تا نقطه مطلوب فاصله دارد و نیازمند بازتعریف مأموریت‌ها در بستر حکمرانی منطقه‌ای است.
ایکنا_ اهداف تعریف شده جهاددانشگاهی در استان چگونه محقق می‌شود؟
از منظر مدیریت استانی، ما بر این باوریم که رویکرد «توسعه متوازن و مبتنی بر مزیت نسبی استان» زمانی محقق خواهد شد که نهادهای دانشی از جمله جهاددانشگاهی، در جایگاه کنشگر مؤثر و نه صرفاً پیمانکار تحقیقاتی، قرار گیرند. تحقق این هدف در گرو «تدبیر ساختاری» برای هم‌افزایی نهادی میان دولت محلی و نهادهای دانش‌بنیان است.
وی با بیان اینکه تقویت زیست‌بوم تعامل میان جهاددانشگاهی و دستگاه‌های اجرایی را از طریق سه محور دنبال می‌کنیم، نهادینه‌سازی سازوکارهای مشارکت علمی در سیاست‌گذاری منطقه‌ای از طریق ایجاد کمیته تخصصی علمی توسعه‌ای ذیل ستاد توسعه استان، با عضویت جهاددانشگاهی و دستگاه‌های کلیدی، با هدف ارائه راه‌حل‌های دانش‌بنیان برای مسائل مزمن استان طراحی و عملیاتی شده است. طراحی الگوی قراردادهای مسئله‌محور و منعطف در دستور کار ما قرار دارد و به‌جای تعریف پروژه‌های تحقیقاتی ایستا، همکاری‌ها باید در قالب قراردادهای مسئله‌محور و چندوجهی باشد که به صورت مرحله‌ای، خروجی‌محور و قابل پایش طراحی شده‌اند. همچنین توسعه نظام ارزیابی مشارکت‌های دانشی در تحقق اهداف حکمرانی محلی برنامه‌ریزی شده و با هدف سنجش اثربخشی تعاملات، نظام ارزیابی مشخصی طراحی خواهد شد که میزان تأثیر پژوهش‌های جهاددانشگاهی بر تصمیم‌سازی و کیفیت سیاست‌گذاری دستگاه‌ها را بازتاب دهد.
ایکنا_ تعامل استانداری همدان و جهاددانشگاهی در حال حاضر چگونه است؟
در همین راستا، استانداری همدان در اجرای یکی از محوری‌ترین برنامه‌های خود در حوزه تحول مدیریتی، از ظرفیت‌های علمی و اجرایی جهاددانشگاهی برای شناسایی، ارزیابی و توانمندسازی نیروهای مستعد درون‌سازمانی به منظور انتصاب در سطوح مختلف مدیریتی بهره گرفته است. این همکاری شامل طراحی و برگزاری آزمون‌های مرحله‌ای (اعم از آزمون‌های اولیه و تکمیلی) و نیز برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های آموزشی ویژه برای توانمندسازی منتخبین بوده است. تجربه موفق این طرح، الگویی اثربخش از تعامل مسئله‌محور میان دولت محلی و جهاددانشگاهی به‌شمار می‌رود که می‌تواند در سایر استان‌ها نیز مورد استفاده قرار گیرد.
این سیاست‌ها بخشی از برنامه کلان «تحول در حکمرانی محلی» است که با اتکا به ظرفیت‌های بومی، در مسیر توسعه‌گرا کردن دولت در سطح استان همدان طراحی شده است و در نهایت، تحقق کامل این هدف نیازمند تلاش مستمر برای ارتقای درک مشترک میان نخبگان دانشگاهی و مدیران اجرایی از مسائل توسعه‌ای و همچنین بهره‌گیری هوشمندانه از نهادهای واسط مانند جهاددانشگاهی برای کاستن از شکاف مزمن میان علم و سیاست‌گذاری است.
ایکنا_ جهاددانشگاهی در پیشبرد شعار سال چگونه می‌تواند مؤثر باشد؟
بی‌تردید نهادهایی چون جهاددانشگاهی، به‌واسطه‌ی خاستگاه علمی، رویکرد فناورانه و پیوند ساختاری با دانشگاه، می‌توانند بازیگرانی مؤثر در تحقق راهبردهای کلان اقتصادی و اجتماعی کشور باشند، شعار سال ۱۴۰۴ که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» تعیین شده است، مستلزم بهره‌گیری حداکثری از نهادهای واسط توسعه است؛ نهادهایی که توان تبدیل علم به فناوری و فناوری به ثروت را دارند و جهاددانشگاهی مصداق بارز چنین نهادی است.
استان همدان، با راهبرد دولت محلی و تمرکز بر مزیت‌های نسبی در حوزه‌هایی چون گردشگری سلامت، صنایع خلاق، کشاورزی دانش‌بنیان و فناوری‌های زیست‌محیطی، می‌تواند در تعامل با جهاددانشگاهی، بستر سرمایه‌گذاری علمی و تولید فناورانه را فراهم کند. تحقق این هدف، نیازمند تقویت اکوسیستم نوآوری بومی، تسهیل فرآیندهای قانونی برای استقرار مراکز رشد و پردیس‌های فناوری و جهت‌دهی منابع حمایتی به سمت پروژه‌های مسئله‌محور و منطقه‌محور است.
جهاددانشگاهی، با ماهیت میان‌رشته‌ای و رویکرد مسئله‌محور خود، این قابلیت را دارد که به‌عنوان یک نهاد واسط میان دانشگاه، دولت و جامعه، الگوهایی نوین در حکمرانی دانایی‌محور، توسعه متوازن منطقه‌ای و زیست‌بوم نوآوری طراحی و اجرا کند، این الگوها می‌توانند از سطح طرح‌های کوچک اجتماعی و فناورانه تا مدل‌های کلان سیاست‌گذاری عمومی را دربر بگیرند؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند «عدالت آموزشی»، «ارتقای بهره‌وری منابع انسانی»، و «فناوری‌های همگرا در حوزه سلامت، کشاورزی و محیط زیست».
ایکنا_ رویکرد فرهنگی این نهاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از جهاددانشگاهی انتظار می‌رود که ضمن حفظ پیوند با آرمان‌های انقلاب اسلامی، نقش خود را به‌عنوان کنشگر تولید گفتمان پیشرفت ملی، به‌درستی ایفا کند؛ به‌ویژه از طریق گسترش پژوهش‌های کاربردی، ارتقای سواد رسانه‌ای نخبگان، تربیت نیروهای میان‌سطح اجرایی و ایجاد شبکه‌ای از «مرکز نهادهای دانشی» در استان‌ها.
برای تقویت فعالیت‌های امیدآفرین این نهاد، لازم است که سطح تعاملات راهبردی آن با وزارت‌خانه‌ها، استانداری‌ها و سازمان برنامه و بودجه افزایش پیدا کند، سرمایه‌گذاری هدفمند بر روی پروژه‌های مسئله‌محور استان‌پایه انجام شود، در طراحی و اجرای برنامه‌های «حکمرانی محلی» و «توانمندسازی جامعه مدنی» از ظرفیت‌های پژوهشی و آموزشی جهاد بهره گرفته شود و در نهایت، با طراحی شاخص‌های سنجش‌پذیر و تولید روایت‌های موفقیت از پروژه‌های بومی، روحیه اعتماد به نفس ملی به‌ویژه در میان نسل جوان تقویت شود. جهاددانشگاهی، اگر با افق نگاه تمدنی و با تعهد به پاسخ‌گویی به مسائل عینی کشور حرکت کند، می‌تواند به یک نهاد مرجع در الگوسازی توسعه ایرانی اسلامی بدل شود.
جهاددانشگاهی یکی از نهادهای مؤثر و پیشرو در عرصه فرهنگی کشور به‌ویژه در محیط‌های علمی و دانشگاهی است که با اتکا به سرمایه انسانی جوان، متعهد و متخصص خود، توانسته نقش فعالی در تبیین و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی ایفا کند، آنچه فعالیت‌های فرهنگی این نهاد را متمایز می‌سازد، هم‌زمانی اصالت انقلابی و نگاه علمی به مسائل فرهنگی است؛ رویکردی که از یک‌سو به بازتولید مفاهیم راهبردی انقلاب در قالب‌های بدیع و قابل فهم برای نسل جدید می‌انجامد و از سوی دیگر، زمینه‌ساز تاب‌آوری فکری و گفتمانی جامعه در برابر امواج پیچیده جنگ نرم می‌شود.
امروزه یکی از مهم‌ترین عرصه‌های رویارویی با تهدیدات نرم، فضای دانشگاه‌ها و رسانه‌های نوین است. در این فضا، جهاددانشگاهی با بهره‌گیری از ابزارهای علمی، پژوهش‌های کاربردی، تولیدات رسانه‌ای و فعالیت‌های فرهنگی خلاقانه، نقشی کلیدی در ارتقای آگاهی عمومی، هویت‌سازی و تقویت روحیه ملی ایفا کرده است. رسانه‌هایی چون ایکنا و ایسنا، به‌عنوان بازوان رسانه‌ای جهاددانشگاهی، در زمینه‌سازی گفت‌وگوی نخبگان، تبیین مؤلفه‌های امنیت فرهنگی و بازتاب مسائل روز با نگاهی ارزشی، نقش‌آفرینی درخشانی داشته‌اند.
برای اثربخشی بیشتر این فعالیت‌ها، تقویت پیوند بین دستگاه‌های فرهنگی و رسانه‌ای کشور با جهاددانشگاهی، تخصیص هدفمند منابع، حمایت از طرح‌های نوآورانه و فراهم آوردن بستر گسترش جریان تولید محتوای بومی و راهبردی ضروری است، همچنین، میدان دادن به نسل جوان در طراحی و اجرای برنامه‌های فرهنگی، می‌تواند به پویایی بیشتر این نهاد و کارآمدی در مقابله با روایت‌های مخرب انجام شود. از نگاه راهبردی، جهاددانشگاهی باید بیش از گذشته در حوزه «سیاست‌گذاری فرهنگی مبتنی بر داده» ایفای نقش کند تا ضمن تحلیل روندهای فکری جامعه، پاسخ‌های هوشمندانه‌تری به چالش‌های هویتی، ارزشی و شناختی نسل جدید ارائه دهد.
انتهای پیام
