هر غزل حافظ مرور آیهای از قرآن است
عضو هیئت علمی گروه ادبیات دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: همانگونه که قرآن کریم ما را به سمت رشد و شکوفایی سوق میدهد، اشعار حافظ هم همین کارکرد را دارد؛ به عبارتی هر غزل از حافظ آیهای از قرآن را مرور میکند.
همه ما ایرانیها عشق و ارادت خاصی به دیوان حافظ داریم، بهگونهای که تقریباً در تمامی منازل ایرانیها همراه با قرآن کریم این کتاب نیز وجود دارد و ایرانیها پس از قرآن کریم به این کتاب انس گرفتهاند، تنها شاعری که به آن تفأل میزنند و این جایگاه را در بین ایرانیها و حتی تمامی فارسی زبانان دارد حافظ است. بهمنظور بررسی ویژگیهای شعر حافظ، علت محبوبیت این کتاب در بین ایرانیها، خبرنگار ایکنا از همدان، مهدی شریفیان، عضو هیئت علمی گروه ادبیات دانشگاه بوعلی سینا همدان گفتوگویی کرده است که مشروح آن را در زیر میخوانیم:
ایکنا _ از دیدگاه شما ویژگیهای شعر حافظ در چه نکاتی خلاصه میشود؟
اشعار حافظ در زبان فارسی از منظر فصاحت و بلاغت جایگاه بسیار بالایی دارد، در حقیقت میتوان گفت حافظ جادوگری است که زبان فارسی را به حدی از فصاحت و بلاغت رسانده که کسی پس از آن پیدا نشد چنین جایگاهی را برای زبان فارسی ایجاد کند.
فردوسی جزء شاعران ایرانی است که زبان فارسی را از زوال نجات داد، اما حافظ زبان فارسی را تراشید و گوهرهای آن را کشف کرد و بهگونهای این گوهرها را دستورزی کرد که این گوهرها تا ابد جاويدان بمانند. بنابراین، اهمیت کار حافظ آن است که زبان فارسی را از منظر هنری و ارزشهای ساختاری با بیان بالاترین زبان احساس و عاطفه به دنیا نشان داد.
دومین ویژگی خاص اشعار حافظ آن است که مخاطب را زنده میکند این ویژگی برگرفته از قرآن کریم است که به انسان این پیام را میدهد که همه مواهب طبیعی برای استفاده انسان تدارک دیده شده، حافظ هم نگاه مثبتی به زندگی دارد که انسان در آن رشد میکند و جلو میرود و در آن استعدادهای خود را شکوفا میکند. در شعری از حافظ میخوانیم «ساکنانِ حرمِ سِتر و عفافِ ملکوت/ با منِ راهنشین، باده مستانه زدند» از این بیت شاعر برمیآید که همه کائنات مامور شدهاند که انسان از نقطه شروع به اوج برسد، لازمه این زندگی مثبت در نگاه حافظ پرهیز از خشونت است. از دیدگاه حافظ اگر انسان بخواهد به رشد علمی و عقلی برسد و زیست انسانی داشته باشد باید از خشونت و درگیری و جنگ دوری کند.
در شعری معروف از حافظ داریم «آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت، با دشمنان مدارا»؛ بنابراین صلحطلبی از اهداف حافظ برای زندگی شرافتمندانه است. سلاح دوم این شاعر پارسی زبان در اشعار خود عشق و مهربانی است، به عبارتی دیوان حافظ تمرین عشق است. ازدیدگاه او خداوند انسانها را آفریده که هم به خود و هم به دیگران عشق بورزند و میگوید ما پرندگانی هستیم که اگر بخواهیم در دنیا آرامش داشته باشیم یک بال این آرامش، عاشقی و بال دیگر پرهیز از خشونت است. بر همین اساس میتوان گفت هر غزل از حافظ سورهای از قرآن را مرور میکند.
ایکنا _ میزان تمسک حافظ به قرآن و بهرهمندی از سیره معصومین(ع) چگونه است؟
شاعرانی همچون حافظ و سعدی فقط شاعر نیستند، اینان بزرگانی بودند که در تفکر اسلامی و باورهای دینی ذوب شدهاند و ابتدای امر مفسر قرآن و فیلسوف بودند و سپس اقدام به سرودن شعر کردهاند. به عبارتی وقتی حافظ این غزلیات را سروده که کاملاً با موازین شرعی و اسلامی مسلط بوده است، چراکه او در سنین کودکی حافظ قرآن شده بود.
در دورههایی که حافظ و مولانا زندگی میکردند مدارس اصلی همان مدارس قرآنی بود که علوم شرعی را به کودکان میآموختند. بنابراین، حافظ در مکتبخانه ابتدا متون قرآن را به شکل تخصصی آموخته است و از همان کودکی با این ادبیات قرآنی زندگی کرده و رشد یافته است.
به عبارت دیگر شاعرانی همچون حافظ و سعدی اسلام و قرآن را در وجود خود هضم کرده و قرآن و آیات در زندگی فردی و اجتماعی آنها حضور مستقیمی یافته است و برداشت این شاعران آن بوده که دین میخواهد انسان را به اوج رشد و شکوفایی برساند که این مسیر سراسر عشق و عطوفت است.
ایکنا _ از دیدگاه شما چه عاملی موجب محبوبیت حافظ در بین ایرانیها شده است؟
این محبوبیت سه دلیل دارد اول اینکه حافظ به زبان قوم ایرانی سخن گفته که قطعاً اگر حافظ به زبان عربی شعر میگفت چنین جایگاه محبوبی در بین ایرانیها نداشت.
دوم آنکه زبان فارسی را به شکلی هنری بهکار برده است و مهمتر از همه آنکه این زبان هنری را در خدمت بیان احساسات و عواطف انسانی قرار داده است و از آنجایی که عواطف انسانی مانند صلحطلبی و احترام به انسانها و... هیچگاه تحتتأثیر عوامل دیگری قرار نمیگیرد. بنابراین، حافظ احساسات و دغدغههای ایرانیها و حتی بشریت را با زبان هنر بیان کرده و این ویژگیها موجب محبوبیت او شده است.
ایکنا _ چگونه میتوان جایگاه حافظ را در بین نسل جوان بهدرستی تبیین کرد؟
در صورتی که متولیان آموزش و پرورش و متولیان فرهنگی کشور بتوانند اشعار حافظ را بهدرستی برای نسل جوان تبیین کنند، هم هویت دینی و هم هویت ملی ما حفظ خواهد شد و بسیاری از معضلات اجتماعی و آسیبهایی که متوجه جوانان است کاهش مییابد، چراکه اشعار حافظ نمود کامل تعلیمات قرآن و روایات است.
انتهای پیام
