نژادپرستی در اسلام/ نگاه صحیح «الگودهی و هدایت انسان» است

حجت‌الاسلام هادی عیوضی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌و‌گو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: در نگاه به اصل و نسب یا همان نژادپرستی دو دیدگاه وجود دارد، در نگاه منفی نژادپرستی که با مخالفت قرآن نیز روبرو است، فخر و خود بزرگ‌بینی حاصل خواهد شد. در نگاه منفی، فرد یک عمل را حتی نادرست و بدون دلیل و منطق با تقلید کورکورانه و تعصب بی‌جا از نیاکان خود دنبال می‌کند.
عیوضی افزود: آیه «وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا ۗ أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ؛ و چون کفار را گویند: پیروی از شریعت و کتابی که خدا فرستاده کنید، پاسخ دهند که ما پیرو کیش پدران خود خواهیم بود. آیا باید آنها تابع پدران باشند گر چه آن پدران بی‌عقل و نادان بوده و هرگز به حق و راستی راه نیافته باشند»(بقره/ آیه 170) اشاره به همان دیدگاه منفی نژادپرستی دارد.
این استاد حوزه گفت: حضرت علی(ع) نیز در نفی این دیدگاه در نهج‌البلاغه می‌فرماید «کسی که عمل و کارکرد درستی نداشته باشد آبا و اجداد و نیاکان او به درد او نمی‌خورد»، امروز نیز چنین انسان‌هایی وجود دارند که خود از ارزش وجودی و فضایل اخلاقی و عملکرد درستی برخوردار نبوده اما چون اجداد او از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بوده، دست به هر عملی می‌زنند و یا اعمال نادرست آنها را ادامه می‌دهند.
عیوضی گفت: در نگاه دیگر و صحیح به اصل و نسب، آیاتی در قرآن وجود دارد که پیامبر(ص) خود را به حضرت ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و یعقوب و نوادگان آنها و موسی و عیسی نسبت می‌دهد(بقره/ آیه 136).
این مدرس حوزه گفت: پیامبر(ص) با نسبت دادن خویش به پیامبران قبل از خود و نیاکان و آبا و اجداد خود به دنبال «الگودهی» به جهانیان است، این مهم به این معنا است که ایشان همان مسیر توحیدی و هدایتی حضرت ابراهیم(ع) و پیامبران پس از ایشان را در پیش‌گرفته است.
وی با اشاره به اینکه پیامبران همواره در جریان و تکمیل دین بوده‌اند، ادامه داد: پیامبر(ص) همواره در ادامه مسیر توحیدی و الهی پیامبران پیش از خود برای تکمیل دین و هدایت انسان به پیامبری مبعوث شده‌اند.
این کارشناس دینی گفت: یکی از اصول پذیرش دین، پذیرفتن همه پیامبران پیش از حضرت رسول(ص) است، سیر حضور پیامبران در قرآن نشان از مسیر هدایت آنان دارد که همگی بر یک مدار یعنی هدایت انسان بر اساس نگاه توحیدی بوده‌اند.
وی اشاره کرد: این مهم را در دعای ندبه نیز می‌توان مشاهده کرد، در این دعا، سیری از آبا و اجداد حضرت مهدی(عج) که مسیر هدایت را پیش‌گرفته و پیش برده‌اند نشان داده می‌شود، بنابراین در نگاه مثبت به نژادپرستی، «الگودهی و هدایت انسان» مطرح است.
عیوضی اشاره‌ای به ازدواج دوم حضرت علی(ع) داشت و گفت: حضرت پس از شهادت حضرت زهرا(س) در ازدواج دوم خود از عقیل می‌خواهد تا برای او بانویی با اصل و نسب پیدا کند که عقیل نیز ام‌البنین را به ایشان معرفی می‌کند.
این کارشناس دینی ادامه داد: یکی از اهداف واقعی در امر ازدواج، «تربیت فرزند» یا «فرزند پروری توحیدی» است، این مهم نیز بدون شک برای امام علی(ع) از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و از این باب به دنبال خانواده‌ای با اصل و نسب بوده است.
وی ادامه داد: عوامل مهمی در شکل‌گیری شخصیت انسان در زمان جنینی و حتی پس از تولد او دخیل است که می‌توان به دو عامل «ژنتیک» و «عوامل محیطی» اشاره کرد.
عیوضی یادآور شد: تنها ژنتیک و یا عوامل محیطی در شکل‌گیری شخصیت انسان تأثیرگذار نیست و عوامل دیگری نیز دخیل است، دراین‌بین مادر یکی از دو طرفی است که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت فرزند خویش و تربیت او دارد.
این مدرس دانشگاه گفت: از این باب حضرت علی(ع) باید به دنبال همسری باشد که بتواند شاخصه‌های تربیت توحیدی و بسیاری از فضایل را در فرزند ایشان جاری و ساری کند، حالات جسمی، روحی و روانی و ژنتیکی مادر در دوران جنینی و حتی پس از تولد در رفتارسازی‌های محیطی فرزند و شکل‌گیری شخصیت او نقش بسزایی دارد.
عیوضی ادامه داد: دراین‌بین می‌توان به صفت شجاعت اشاره کرد، مادری که خود فردی شجاع و نترس باشد بدون شک این روحیه را در دوران کودکی فرزند خویش که زمان شکل‌گیری شخصیت انسان است تقویت می‌کند.
این مدرس دانشگاه گفت: عکس این موضوع نیز صحت دارد، مادرانی که ترسو بوده و روحیه شجاعت ندارند، فرزندان خود را ترسو به بار می‌آورند و او را از رویارویی با بسیاری از مسائل که روحیه شجاعت می‌طلبد منع می‌کنند.
وی گفت: حضرت امیر(ع) با همین نگاه به دنبال تربیت نسلی شجاع، مؤمن و ... بود، از عقیل خواست تا همسری با اصل و نسب برای ایشان پیدا کند، این موضوع برای بانوان نیز صادق است به‌گونه‌ای که اگر زنی به دنبال داشتن فرزندانی قوی، شجاع و ... است باید به دنبال مردی با چنین صفاتی باشد.
عیوضی عنوان کرد: محیط نیز در تربیت فرزند و شکل‌گیری شخصیت او مؤثر است، پیامبر اکرم(ص) در حدیثی می‌فرمایند «گلی که در زباله‌دانی رشد کرده است را به‌عنوان همسر انتخاب نکنید، هرچند که او گل است اما اطراف آن را زباله در برگرفته است».
وی گفت: این حدیث نشان از محیط و سبک تربیت دارد که یک انسان حتی اگر همانند گل زیبا و پاک باشد اما به دلیل رشد در محیطی آلوده و ناپاک می‌تواند در شکل‌گیری نسلی ناسالم دخیل باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: پس اصل و نسب و نژادپرستی زمانی مثبت است که به بحث تربیت توحیدی و فرزند آوری و هدایت یک نسل بازگردد.