نقش سلمان فارسی در شیعه شدن ایرانیان / شخصیتی که تمام وجودش تسلیم امام عصر خود بود

23 شهریورماه سالروز بزرگداشت یکی از یاران ایرانی پیامبر(ص)، سلمان فارسی است. سلمان صحابی مشهور پیامبر(ص) و از یاران بزرگ و مورد علاقه حضرت بوده، تا آنجا که حضرت محمد(ص)، در وصف او گفته است «سلمان از ماست»؛ او در غزوه‌های پیامبر(ص) حضور داشت و ماجرای پیشنهاد کندن خندق در نبرد احزاب که به شکست مشرکان انجامید از سوی سلمان ارائه شد. سلمان پس از رحلت پیامبر(ص) در شمار یاران علی‌ بن‌ ابیطالب(ع) قرار گرفت.

حجت‌الاسلام محمدمهدی معماریان، استاد حوزه علمیه همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، بیان کرد: آنچه سلمان فارسی را سلمان کرد و به او جایگاه والایی بخشید، تسلیم و مطیع بودنش در برابر امیرالمؤمنین(ع) بوده است.

وی با تأکید بر اینکه از روایات اهل بیت(ع) نزدیکی و قرب این صحابی به رسول خدا(ص) به‌خوبی آشکار است، افزود: در این روایات عمر سلمان را بیش از 90 سال سن نقل کرده‌اند البته در کتب دیگر سن او را حتی تا سه رقم هم نقل کرده‌اند.

معماریان یادآور شد: سلمان فارسی محرم اسرار خاندان رسالت بود، به‌گونه‌ای که در روایتی داریم امام علی(ع) سلمان را بعد از رحلت پیامبر(ص) دیدند و نسبت به او ابراز دلتنگی کردند که چرا به ما سر نمی‌زنی، برو و درب خانه فاطمه را بزن، فاطمه به شدت مشتاق سخن گفتن با توست. سپس حضرت فاطمه(س) در این دیدار از خرمای بهشتی به او می‌دهند و دعایی را نیز به سلمان می‌آموزند، با بیان این روایت عمق ارتباط قلبی سلمان با اهل‌ بیت(ع) مشخص می‌شود.

پیشبرد جایگاه اسلام و گسترش شیعه

این مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه شخصیت سلمان را از منظر دو دسته از افراد می‌توان بررسی کرد، توضیح داد: برخی از افراد که معتقد به باورهای دینی هستند و دسته دوم افرادی که به این باورها اعتقادی ندارند؛ افرادی که نگاه خالی از باورها و اعتقادات دینی دارند خدمت سلمان را در حوزه تخصص او در حفر خندق قبول دارند و شخصیت او را محدود به این اقدامات فیزیکی می‌دانند، در حالی که در مورد اشخاصی همچون سلمان پیشبرد جایگاه اسلام و گسترش شیعه از خدمات ارزنده او به‌شمار می‌رود. از این جهت است که خدوم‌‎تر از سلمان فارسی را در بین اصحاب پیامبر(ص) پیدا نمی‌کنیم، شخصیتی که تمام وجودش تسلیم ولی امر مسلمین است.

وی در بخش دیگری از سخنانش به بیان روایتی از امام صادق(ع) پرداخت و گفت: امام صادق(ع) درباره سلمان می‌فرمایند اگر ایمان 10 پله داشته باشد سلمان در پله دهم قرار دارد. شخصی از امام صادق(ع) سؤال می‌کند چه چیزی باعث شده که سلمان به این جایگاه دست یابد، امام در پاسخ می‌فرمایند سلمان نه تنها در امور واجب و مسائل اجتماعی تأثیرگذار بود بلکه همواره میل شخصی امیر را به میل خودش ترجیح می‌داد.

معماریان اضافه کرد: امام صادق(ع) در روایتی دیگر می‌فرمایند دشمن‌تر از سلمان نسبت به دشمنان امام علی(ع) وجود ندارد. نمونه چنین اطاعت محضی را در جریان فتح ایران در زمان خلیفه دوم می‌توان نام برد، وقتی مدائن فتح می‌شود، امیرالمؤمنین(ع) به خلیفه دوم پیشنهاد می‌کنند که سلمان را به‌عنوان والی و استاندار مدائن انتخاب کند.

وی ادامه داد: سلمان به حدی تسلیم فرمان امیر است که حتی به اندازه یک سؤال تعلل نمی‌کند و به این موضوع فکر نمی‌کند که کسی که حکم مأموریت مرا امضا می‌کند دوست من است و یا دشمن من.

سلمان و جایگاه محبت به امیرالمؤمنین(ع) در دل ایرانیان

معماریان تأکید کرد: ارادت ایرانیان به شیعه و اینکه مهر علی(ع) در دلشان جای دارد دلیلش خدمات امثال ابوذر و سلمان است و این بزرگ‌ترین خدمتی بوده که یک فرد می‌توانسته به مکتب اهل‌ بیت(ع) داشته باشد.

وی با بیان اینکه سیره زمام‌داری اهل‌ بیت(ع) در تاریخ با سیره زمام‌داری سایر خلفا متفاوت بوده است، افزود: به‌عنوان مثال غذایی که حضرت علی(ع) در دوران حکومت خود می‌خورد، لباسی که می‌پوشید در سطحی پایین‌تر از سطح افراد جامعه بود، به‌طوری که گاهی اصحاب به ایشان اعتراض می‌کردند.

این استاد حوزه ادامه داد: نقل شده وقتی سلمان عازم مدائن می‌شود، طبق عادات ایرانی‌ها به استقبال سلمان می‌روند و تصور می‌کنند همچون شاهان گذشته سوار بر مرکبی است و با خدم و حشم می‌آید. در راه وقتی سلمان را تنها می‌بینند او را نمی‌شناسند و پس از مدتی سلمان از آن‌ها می‌پرسد آیا منتظر کسی هستید و آن‌ها پاسخ می‌دهند بله منتظر والی مدائن، سلمان در پاسخ می‌گوید والی مدائن من هستم بهت و تعجب همه را فرا می‌گیرد.

رعایت ساده‌زیستی، تقوا و عدالت‌طلبی در حکومت بر ایران

معماریان گفت: در تاریخ آمده وقتی او به مدائن می‌رسد در حالی که شهر کاخ‌ها و تالارهای مجللی داشته، مسجد را پایگاه خود قرار می‌دهد و به هیچ‌کس اجازه مال‌اندوزی نمی‌دهد، به‌طوری که برخی به خلیفه دوم نامه می‌نویسند و به او اعتراض می‌کنند. سلمان هم در پاسخ ‌نامه‌ای که از خلیفه دریافت می‌کند که در آن قید شده بود ایران دیار پادشاهان است زهد را پیشه نساز و از دنیا بهره‌مند شو، پاسخ می‌دهد من به امر امیرالمؤمنین(ع) به مدائن آمده‌ام نه به امر تو.

این مدرس حوزه علمیه اظهار کرد: زهد، تقوا، عدالت‌طلبی، ساده‌زیستی و مطیع محض امیر بودن از مهم‌ترین ویژگی‌های سلمان فارسی بود که توانست در قلوب مردم ایران جا باز کند و آن‌ها را به سمت شیعه بودن سوق دهد.

وی تأکید کرد: کسانی که در دوران خلافت خلیفه اول به پای علی(ع) ایستادند و از وی حمایت کردند تعداد آن‌ها حتی به شمار انگشتان دست هم نمی‌رسید که سلمان از اولین این افراد بود به همین دلیل دشمنان اسلام همواره با او کینه داشتند چراکه می‌دیدند چگونه مدافع حضرت علی(ع) است.

معماریان در پایان تأکید کرد: گرچه در دوران پیامبر(ص) در میان اصحاب ایشان عابد و صالح بسیار بود اما آنچه سلمان را سلمان کرد و شخصیت او را ماندگار کرد «ارتباط و تعامل ویژه و مطیع محض امیرالمؤمنین(ع)» بود.