ماهیت انتقام الهی در آیه 4 سوره آل عمران

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ثروتی، مدرس تفسیر قرآن کریم در همدان، در تفسیر آیات ابتدایی سوره آل عمران که در صفحه مجازی وی در پیام‌رسان ایتا منتشر شده است، اظهار کرد: 29 سوره قرآن کریم با حروف مقطعه آغاز می‌شود، در این سوره‌ها به جای اینکه از ترکیب حرف‌ها کلمه‌ای ساخته شود و آن کلمه بیان شود؛ خود حرف را می‌خوانیم و پرواضح است که این حروف رمزی است بین خداوند و پیامبر(ص).

تذکر آیه اول و دوم سوره آل عمران «الم، اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّوم» این است که از یادمان نرود خداوند زنده است، پاینده و برپادارنده است، طوری برخورد و زندگی نکنیم که گویا خدا مرده است یا وجود ندارد، یا اینکه از برپا داشتن عالم عاجز است.

در آیه سوم سوره آمده است: «نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنْزَلَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ» نازل کرد خداوند بر تو این کتاب را(قرآن) به درستی، حقیقت و واقعیت(نه به غلط و بیهودگی). ویژگی این کتاب الهی «مصدق» است، یعنی تصدیق‌کننده و تأییدکننده آنچه است که بین دو دستش قرار دارد.

«بین یدیه» اصطلاح است به معنای پیش رو و مقابل، در اینجا ضمیر «ه» در یدیه به الکتاب بر می‌گردد، کتاب‌های آسمانی قبل از نزول قرآن همچون تورات، زبور و صحف نازل شده و در پیش روی قرآن هستند، قرآن کریم نه تنها این کتب الهی را رد نمی‌کند و نسبت به آنها بی‌تفاوت نیست و سکوت نمی‌کند بلکه آنها را تصدیق و تأیید هم می‌کند.

در ادامه آیه، خداوند به کتاب تورات حضرت موسی(ع) و انجیل حضرت عیسی(ع) اشاره می‌کند و هدف آن را هدایتی برای انسان‌ها بیان می‌کند. این آیه نشان می‌دهد همه کتب الهی از تورات و انجیل و قرآن برای هدایت انسان آمده‌ است.

در آیه چهارم سوره «مِنْ قَبْلُ هُدًى لِلنَّاسِ وَأَنْزَلَ الْفُرْقَانَ ...» می‌فرماید خداوند فرقان را نازل کرد؛ فرقان وسیله‌ای است که بین حق و باطل جدایی می‌اندازد و وسیله‌ای برای هدایت و گمراهی است. خداوند بر تو این کتاب و مجموعه را نازل کرد مجموعه‌ای که تصدیق‌کننده کتب وحیانی قبل از خود بود.

خداوند در ادامه آیه چهارم سوره آل عمران می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ»؛ اینکه ما در دنیا اختیار داریم که ایمان بیاوریم یا کفر بورزیم دلیل بر این نیست که کیفری در قیامت نخواهیم داشت. این اختیار برنامه خداوند برای انتخاب راه است، اما در ازای این انتخاب، عذاب و پاداش هم مطرح است، در مورد عبارت «عَذَابٌ شَدِيدٌ» عذاب خود سختی است وقتی شدید به دنبال آن آمده شدت و زیادی آن عذاب و سختی را نشان می‌دهد.

براساس این آیه برنامه خداوند این است که کسانی که به او کفر می‌ورزند با عذاب سختی روبرو شوند، «وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ» در زبان عربی انتقام یعنی مجازات کردن و کیفر دادن. کیفردهنده یکی از صفات خداوند است، اما آنچه در مورد انتقام در عرف ما و در زبان فارسی به مجازات کردن و کیفر دادنی گفته می‌شود که از روی کینه است و به نوعی برای خنک شدن دل است. اما این موارد در معنای عربی این واژه مطرح نیست، چراکه خداوند کینه به دل نمی‌گیرد، او عذاب نمی‌کند که دلش خنک شود.

در آیه بعدی سوره یعنی آیه پنجم خداوند می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا يَخْفَىٰ عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ؛ همانا چیزی در آسمان و زمین از خدا پنهان نیست. یکی از مواردی که بر خدا پنهان نیست این مسئله کفر ورزیدن است که چقدر یک بنده دچار این مسئله شده است؛ لذا چیزی بر او پوشیده نیست.

همچنین در آیه ششم این سوره می‌خوانیم: «هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ؛ اوست که شما را در رحم‌های مادران به هرگونه که می‌خواهد تصویر می‌کند. جز او هیچ معبودی نیست؛ توانای شکست‌ناپذیر و حکیم است.» در زبان فارسی تصویر به معنای شکل است و در عربی به معنای شکل دادن است، این آیه اشاره می‌کند جزئیات آفرینش و خلق کردن به دست خداوند است.

اکرم یوسفی پارسا