حقیقت تبعیت از فرستادگان الهی تطبیق عمل است
مدیر کانون دعاپژوهی صادقین و مدرس گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان در تفسیر دعای چهارم امام سجاد(ع) در مورد ویژگی‌های صحابه پیامبر(ص) گفت: حقیقت تبعیت، تطبیق عمل است و به زمان و مکان خاصی هم بستگی ندارد، کسانی که رغبت خدا را در دل دارند.
محمدرضا فریدونی، مدیر کانون دعاپژوهی صادقین و مدرس گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، در تفسیر دعای چهارم صحیفه سجادیه، اظهار کرد: خداوند از خلقت و آفرینش غایتی را قرار داده است، برای معرفی خود و بیان هدف خلقت، فرستادگانی را برای ما ارسال کرده است تا آنگونه که خداوند خود را معرفی می‌کند بدون کم و کاست توسط این فرستادگان به ما منتقل شود.
متن صحبت‌های فریدونی در ادامه می‌آید:
با ریاضت و عزلت نمی‌توان به حقایق عالم پی برد، یا صرف تفکر و تعقل منهای امداد از وحی نمی‌توان به این مهم دست یافت. اگر کسی خود بخواهد به حقایق بدون کمک گرفتن از پیامبران الهی دست پیدا کند مجموعه سخنان او چیزی جزء وهم و خیال نیست. پیام پیامبران الهی توحید و معاد است، اینکه خدا را بپرستیم و مشرک نشویم و بدانیم غیر از این دنیا عالم دیگری وجود دارد که حقایق الهی در آنجا خود را نشان خواهد داد.
معارف توحیدی و حقایق مربوط به معاد که معارفی غیبی هستند در دست فرستادگان الهی است و به صرف اندکی تعقل یا ریاضت و ... نمی‌توان به آنها دست پیدا کرد. این فرستادگان پیام الهی را به گوش ما رساندند. در این رسالت برخی از افراد آنها را تصدیق می‌کنند، امام سجاد(ع) در این دعا بر آنها درود می‌فرستد، برخی دیگر این پیام را تکذیب کردند که نتیجه گناه و جهل آنها بود و از مدار انسانیت خارج شدند.
بیشتر بخوانید:
- ایمان به ملائکه مرتبه‌ای از ایمان به خداوند است
- رضای خداوند؛ آنچه که موجب پایداری پیامبر(ص) در بلاها شد
- آداب شکرگزاری از پروردگار و مردم در کلام امام سجاد(ع)
- گناه، محبت خدا را از دل بیرون می‌برد
در فراز اول این دعا داریم «اللَّهُمَّ وَ أَتْبَاعُ الرُّسُلِ وَ مُصَدِّقُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالْغَيْبِ عِنْدَ مُعَارَضَةِ الْمُعَانِدِينَ لَهُمْ بِالتَّكْذِيبِ وَ الِاشْتِيَاقِ إِلَى الْمُرْسَلِينَ بِحَقَائِقِ الْايمَانِ خدایا! پیروان رسولان و ایمان آورندگانشان که عبارتند از مردم روی زمین، آن مردمی که تصدیقشان، قلبی و درونی بود، آن‌هم زمانی که دشمنان با تکذیب رسالت رسولان، به مخالفت با آنان برخاستند، ولی پیروان و تصدیق‌کنندگان، به کمک حقایق ایمانی، مشتاقانه به طرف رسولان روی آوردند.»
یکی از معانی غیب در این فراز به این معناست که این افراد قلبا فرستادگان الهی را می‌پذیرند. این دعا در مورد اصحاب پیامبر(ص) و کسانی است که ایشان را در رسالت یاری کردند، امام سجاد(ع) در فراز سوم، این چنین بر آنها درود می‌فرستد «أَللَّهُمَّ وَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ خَاصَّةً الَّذِينَ احسنوا الصَّحَابَةَ وَ الَّذِينَ أَبْلَوُا الْبَلَاءَ الْحَسَنَ فِي نَصْرِهِ، وَ كَانَفُوهُ، وَ أَسْرَعُوا إِلَى وِفَادَتِهِ، وَ سَابَقُوا إِلَى دَعْوَتِهِ، وَ اسْتَجَابُوا لَهُ حَيْثُ أَسْمَعَهُمْ حُجَّةَ رِسَالَاتِهِ .»
در این فراز ضمن فرستادن سلام و درود بر این اصحاب، ویژگی‌هایی از آنها را بیان می‌کند اولین ویژگی این است که این اصحاب کسانی بودند که پیامبر را یاری کردند، کسانی که به دیدار رسول خدا شتافتند تا به او ایمان بیاورند و از یکدیگر برای پذیرش دعوت پیامبر سبقت می‌گرفتند، دلایل روشن پیامبر را به گوش جان می‌سپردند، در راه رسالت با حضرت محمد(ص) هجرت کردند و از زن و فرزند خود دور افتادند، در سایه برکت رسول خدا پیروز شدند و کسانی که دل در گرو محبت رسول خدا داشتند؛ کسانی که این ویژگی را دارند اصحاب واقعی پیامبر هستند.
قرآن کریم در چند آیه از اصحاب رسول نام برده‌اند «الَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ پس آنان که به او گرویدند و از او حرمت و عزت نگاه داشتند و یاری او کردند و نوری را که به او نازل شد پیروی نمودند آن گروه به حقیقت رستگاران عالمند.» (اعراف /157) بر ماست که نسبت به ایشان(پیامبر(ص)) محبت داشته باشیم، اهل معرفت اگر می‌خواهند راه رسیدن به خدا را راحت‌تر و سبکبال‌تر طی کنند، تا در این مسیر همیشه شوق و رغبتی باشد سیره اصحاب پیامبر و ائمه اطهار را مطالعه کنند. مطالعه این کتب باعث می‌شود با تربیت یافتگان این مکتب آشنا شویم، در این زمینه کتاب «منتهی‌الآمال» پیشنهاد می‌شود.
امام سجاد(ع) صرف صحابه پیامبر بودن را ملاک همه فضائل نمی‌داند، کسی که پیامبر را رؤیت کرده باشد دلیلی بر همنشین واقعی و صحابه واقعی پیامبر بودن نیست. به طور مثال در جنگ احد افرادی تنگه را رها کردند و پیامبر را تنها گذاشتند و افراد کمی همراه ایشان باقی ماندند، آیه 153 آل عمران در این زمینه می‌فرماید «إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَىٰ أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ ۗ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (به یاد آرید) هنگامی که به مکان‌های دوردست می‌گریختید و توجه به احدی نداشتید در حالی که پیغمبر شما را به یاری دیگران در صف کارزار می‌خواند! پس خداوند (به کیفر این بی‌ثباتی) غمی بر غم شما افزود تا از این پس بر آنچه از دست رفت یا برای رنج و المی که به شما می‌رسد اندوهناک نشوید، و خدا به هر چه کنید آگاه است.» قطعا چنین کسانی یاران و صحابه پیامبر نیستند.»
آیه‌ای صریح‌تر از آیه 101 سوره توبه در این زمینه نداریم که می‌فرماید «وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ۖ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ»، درود امام سجاد(ع) بر صحابه پیامبر منوط بر این است که شرایط همنشینی با پیامبر را رعایت کرده باشند. امیرالمومنین(ع) هیچگاه در هیچ جنگی پیامبر را رها نکرده و همیشه همراه ایشان بود و اولین ایمان آورده به او بود تا وقتی در محراب به شهادت رسید نگفت «فزت و رب الکعبه».
در ادامه دعا امام سجاد(ع) در حق تابعین دعا می‌کنند، حقیقت تبعیت، تطبیق عمل است و به زمان و مکان خاصی هم بستگی ندارد، پس سعی کنیم جزء تابعین پیامبر باشیم تا مشمول دعای امام سجاد(ع) شویم، کسانی که رغبت خدا را در دل دارند. یکی از دعاهای امام سجاد(ع) برای تابعین این است که نسبت به دنیا حریص نباشند و دنیا برای آنها بی اهمیت باشد، تا به فنای دنیا پی نبریم محبت خدا در دل انسان پایدار نمی‌شود.
انتهای پیام
