توبه یک توفیق الهی است

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین رسول علیزمانی، عضو هسته علمی مؤسسه کلامی احیای همدان در سخنانی به تفسیر دعای نهم صحیفه سجادیه پرداخت که در ادامه می‌خوانیم:

این دعا با عنوان «در شوق به درخواست آمرزش از خدای بزرگ» است. این دعای شریف دارای چهار فراز مهم است؛ فراز اول، «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ صَيِّرْنَا إِلَى مَحْبُوبِكَ مِنَ التَّوْبَةِ، و أَزِلْنَا عَنْ مَكْرُوهِكَ مِنَ الْإِصْرَارِ؛ خدایا بر محمد و آلش درود فرست و راه ما را به سوی توبه که محبوب توست تغییر ده و وجودمان را از زیاده‌روی بر گناه که مورد نفرت توست، دور ساز.»

بیشتر بخوانید:

• ۳ خصوصیت فرد ظالم در کلام امام سجاد(ع)
• خشوع و فروتنی از اصول دعا کردن در درگاه خداوند است
• ۱۳ وظیفه مؤمن در کلام امام سجاد(ع)

اموری نزد پروردگار عالم محبوب و اموری ناپسند است و تنها راه آگاهی از این امور، قرآن و عترت است. امام سجاد(ع) که عهده‌دار هدایت جامعه است با توجه به شرایط جامعه، در قالب دعا نقش هدایتگری خود را ایفا کرده‌اند. آن حضرت در فراز اول دعا، بعد از صلوات بر پیامبر(ص) و خاندان پاکش به این نکته اشاره دارند که توبه محبوب خداست؛ از این‌رو از پیشگاه الهی درخواست دارند که بار الها ما را به مقام توبه که محبوب توست برسان. این فراز گویای این نکته است که توبه به توفیق الهی است و باید دست به دامن او شد. از طرفی اصرار بر گناه و زیاده‌روی در آن، مورد نفرت خداست؛ به همین جهت امام(ع) از خداوند چنین درخواست دارند که ما را از پافشاری و اصرار بر گناه جدا کرده و برهاند. در مسیر بندگی، توبه از گناهان گذشته و رهایی از اصرار بر گناهان نقش بسزایی دارد.

در فراز دوم آمده است: «اللَّهُمَّ وَ مَتَى وَقَفْنَا بَيْنَ نَقْصَيْنِ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيَا، فَأَوْقِعِ النَّقْصَ بِأَسْرَعِهِمَا فَنَاءً، وَ اجْعَلِ التَّوْبَةَ فِي أَطْوَلِهِمَا بَقَاءً؛ خدایا هرگاه در ارتباط با دین یا دنیا، میان دو کاهش قرار گرفتیم؛ کاهش را بر دنیای‌مان ‌که زودتر از دست می‌رود، وارد کن و توبه و انابه را در دین‌مان‌ که بادوام‌تر است، قرار ده.»

انسان در زندگی دائما با انتخاب‌های متنوعی مواجه است انتخاب بین خوب و بد، انتخاب بین خوب و خوب‌تر و...، گاهی انتخاب بین نقص در دین یا دنیاست، حضرت در این فراز از پروردگار چنین درخواست دارند، در صورتی که بین نقص در دین و دنیا قرار گرفتیم، نقص‌مان را در دنیای‌مان قرار ده که دنیا زودگذر و فانی است، اما از آنجایی که دین در ابدیت ما نقش بسزایی دارد و ممکن است انسان در دینداری دچار لغزش شود توبه و بازگشت را در دین‌مان که ابدیت ما به آن وابسته است قرار ده.

در ادامه این فراز می‌خوانیم: «وَ إِذَا هَمَمْنَا بِهَمَّيْنِ يُرْضِيكَ أَحَدُهُمَا عَنَّا، وَ يُسْخِطُكَ الآْخَرُ عَلَيْنَا، فَمِلْ بِنَا إِلَى مَا يُرْضِيكَ عَنَّا، وَ أَوْهِنْ قُوَّتَنَا عَمَّا يُسْخِطُكَ عَلَيْنَا؛ و زمانی که دو برنامه را قصد کردیم که یکی از آن‌ها تو را از ما خشنود می‌کند و آن دیگری تو را بر ما خشمگین می‌کند، ما را به‌سوی آن کاری که تو را از ما خشنود می‌کند، رغبت ده و قدرت و توانمان را از عملی که تو را بر ما خشمگین می‌کند، سست کن.»  حضرت از خداوند مسئلت می‌کنند وقتی بین دو تصمیم قرار گرفتیم که یکی موجب رضایت توست (مانند امور واجب، مستحب) و دیگری موجب خشم تو (مانند امور حرام)، رغبت و انگیزه ما را در انجام کاری قرار ده که موجب رضایت توست و از کاری که موجب رضایتت نیست با ایجاد ضعف و سستی توانمان، پیشگیری کن. گاهی ممکن است انسان انتخابی داشته باشد که بعدها زمینه سخط الهی را فراهم کند، چاره چیست؟ باید گفت: برای این‌گونه انتخاب‌ها نیز باید دست به دعا برداشت تا انتخاب‌های ما منتهی به خشم الهی نشود.

در بخش پایانی فراز دوم آمده است: «وَ لَا تُخَلِّ فِي ذَلِكَ بَيْنَ نُفُوسِنَا وَ اخْتِيَارِهَا، فَإِنَّهَا مُخْتَارَةٌ لِلْبَاطِلِ إِلَّا مَا وَفَّقْتَ، أَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمْتَ؛ و در این امور ما را میان نفوس‌مان و انتخاب‌شان رها مکن؛ که نَفْس انتخاب‌کننده باطل است، مگر آنکه تو در انتخاب حق توفیقش دهی و بسیار دستوردهنده به زشتی و بدی است، مگر آنکه رحمتش آری.» حضرت از پیشگاه پروردگار چنین مسئلت می‌کنند؛ زمانی که مخیر بین انتخاب‌ها هستیم، ما را بین هواهای نفسانی‌مان و انتخاب‌شان رها نکن، چراکه ویژگی نفس این است که میل و گرایش به باطل دارد و این توفیق الهی را می‌طلبد تا انسان گرفتار نشود. ویژگی دیگر این نفس این است که بسیار امرکننده به بدی‌هاست و رحمت الهی است که دستگیر انسان است. در این فراز حضرت اشاره به وجود گرایش‌هایی در انسان دارند که اگر مراقبت و نظر لطف خداوند نباشد انسان سقوط خواهد کرد. بنابراین، دائماً باید برای کنترل نفس از خداوند متعال مدد گرفت، چراکه این نفس سرکش همیشه در صدد ارتکاب بدی‌هاست.