شب قدر؛ فرصتی برای رسیدن به جایگاه خلیفةالهی

حجت‌الاسلام هادی عیوضی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌و‌‌گو با ایکنا از همدان، با اشاره به مؤلفه‌ها یا کلیدواژه‌های شب قدر گفت: «قدر» به معنای اندازه، حدومرز و ارزش و جایگاه چیزی و یا کسی است.

عیوضی با اشاره به اینکه به دنبال شناخت جایگاه سوره قدر با چند محور مهم در آن هستیم، اضافه کرد: یکی از کلیدواژه‌های مهم در سوره قدر، «لیلة‌القدر» به‌عنوان یک بازه زمانی است.

وی اضافه کرد: «لیلة القدر» را می‌توان «رحم زمانی» عنوان کرد چراکه همانند رحم مادر دارای پتانسیل و ظرفیت بالایی برای رشد انسان است، این تشبیه به آن جهت است که رحم مادر می‌تواند در کمترین زمان( 9 ماه) موجب رشد جسم و روح انسانی شود که حداقل 90 سال عمر کند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: شب قدر نیز به همین جهت، «رحم زمانی» است که طی این شب‌ها، انسان می‌تواند به‌اندازه هزاران ماه (أَلْفِ شَهْرٍ) رشد داشته باشد، بنابراین، لیلة‌القدر یک رحم زمانی با پتانسیل بالا برای رشد انسان است.

عیوضی با اشاره به اینکه دومین کلیدواژه مهم در سوره قدر، «الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ» است، ابراز کرد: ملائکه همواره نقش واسطه‌گری دارند، به‌گونه‌ای که هرگاه خداوند تصمیم بر انجام کاری بگیرد به‌واسطه این فرشتگان این مهم را محقق می‌کند.

وی ادامه داد: دراین‌بین هرگاه انسان با تکیه بر عقل خویش با ملائکه ارتباط بگیرد، موجب رشد او می‌شود که در مصاحبه قبل به این مهم به‌طور مفصل پرداخته شد.

کلیدواژه‌های مهم در سوره قدر: روح، انسان و قرآن

وی گفت: آنچه در سوره قدر در کنار ملائکه به چشم می‌خورد«روح» است، روح جایگاهی بالاتر از فرشتگان دارد که طبق آیه « يَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ...؛ تو را از حقیقت روح می‌پرسند، جواب ده که روح از (عالم) امر خداست و ...»(اسرا/ آیه 85) روح از امر خدا است.

این استاد تدبر در قرآن گفت: ارتباط با ملائکه موجب رشد انسان می‌شود حال اگر این ارتباط با «روح» باشد بدون شک جهش رشدی در او اتفاق خواهد افتاد که این مهم نیز در شب‌های قدر می‌تواند متناسب با ظرفیت انسان در او رخ دهد.

وی گفت: کلیدواژه دیگر در سوره قدر، «انسان» است که شاید به‌ظاهر به این واژه پرداخته نشده باشد، اما باید بدانیم که طرف مقابل ملائکه، امام زمان(عج) یعنی یک انسان قرار دارد بنابراین می‌توان گفت که انسان «رحم مکانی» است.

عیوضی ادامه داد: هیچ موجودی در عالم ظرفیت و پتانسیلی به‌اندازه انسان در رشد ندارد حتی جنیان، چراکه آنان از داشتن امام و پیغمبر محروم هستند و حدود رشدی آنان به‌پای انسان نمی‌رسد.

این استاد حوزه ادامه داد: این در حالی است که حدومرز انسان خلیفه‌الله شدن بروی زمین است که این نیز به دلیل ظرفیت بی‌پایان او در رشد وجودی است بنابراین می‌توان گفت، انسان، «رحم مکانی» است و این از قدرت خداوند است که موجودی را خلق کرده که می‌تواند بی‌اندازه تکامل داشته باشد.

عیوضی گفت: انسان را می‌توان به 3 دسته تقسیم‌بندی کرد، دسته اول «انسان ایده آل» است، در این تقسیم‌بندی با کامل‌ترین حالت رشد انسان روبرو هستیم که مصداق عینی آن در عالم خارج امام معصوم است که حضرت علی که از او به‌عنوان قرآن ناطق یاد می‌شود نمونه انسان کامل در خلقت است.

وی گفت: نوع دوم «انسان تازه متولد شده است»، این انسان در نقطه صفر به سر می‌برد اما می‌تواند خود را به نقطه ایده‌آل برساند چراکه پتانسیل رشد وجودی به او داده‌شده است، حال برخی به نقطه انسان کامل می‌رسند و برخی دیگر خود را به آن نقطه نزدیک می‌کنند و برخی دیگر به دلیل غفلت از استعداد‌های خود در همان نقطه صفر و حتی پایین‌تر از آن می‌رسند.

این کارشناس دینی ادامه داد: دسته سوم، «انسان‌هایی هستند که در حال و یا وضعیت فعلی به سر می‌برند» که این مهم در انسان‌ها متفاوت است چراکه برخی منافق، برخی کافر و برخی مسلمان هستند که هریک از این سه مورد خود تقسیم‌بندی خاص خود را دارد.

وی با اشاره به اینکه وضعیت فعلی هر انسانی باید سنجیده شود، ادامه داد: آنچه در وضعیت فعلی مهم است رسیدن به «انسان ایده‌آل است» که باید شب قدر در تحقق این مهم کارساز شود.

عیوضی گفت: کلیدواژه مهم دیگر در سوره قدر، «قرآن» است، قرآن این پتانسیل را دارد که بتواند یک انسان کامل تربیت کند که طبق آیه «إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ ...؛ همانا این قرآن (خلق را) به راست و استوارترین طریقه هدایت می‌کند..»(اسرا/ آیه 9) قرآن وسیله‌ای است که می‌تواند انسان را به جایگاه ایده‌آل یا همان انسان کامل برساند.

«خلیفه‌الهی»؛ نهایت کمال انسان

این مدرس حوزه گفت: یکی دیگر از کلیدواژه‌های سوره قدر، «رب» است، رب به معنای کسی که می‌تواند به سمت کمال سوق دهد و اگر بر مسیر بنده‌اش مانعی باشد برطرف کند، به عبارتی «رب» یعنی کسی که می‌تواند زمینه‌سازی کند تا چیزی یا کسی به کمال نهایی برسد.

وی با بیان اینکه نهایت کمال انسان، «خلیفه‌الهی» است، گفت: خداوند با نزول ملائکه و قرآن در شب قدر، ظرفیت عظیم وجودی انسان و وجود مقدس خویش به دنبال رساندن انسان به نهایت کمال است.

عیوضی گفت: گویا خداوند در سوره قدر جایگاه‌ و حدومرزها را به انسان نشان می‌دهد و نقشه راه را برای او ترسیم می‌کند و «قرآن» را عامل رسیدن انسان به کمال و غایت خود یعنی جایگاه خلیفه‌الهی عنوان می‌کند، به عبارتی، «قرآن» همان فرمولی است که پیمودن نقشه راه برای رسیدن به جایگاه والا را محقق می‌کند.

وی اشاره‌ای به مسئله قضا و قدر داشت و گفت: آنچه مسلم است عدم‌تغییر قضای الهی است اما انسان می‌تواند مقدرات خویش را تغییر دهد، اگر قرار است از قضای الهی در امان باشیم باید مقدرات خوب انتخاب کنیم، انتخاب مقدرات خوب نیز با تکیه بر عقل و ارتباط با ملائکه با ایمان و عمل به قرآن، به‌عنوان کامل‌ترین برنامه هدایت انسان محقق می‌شود.

رشد انسان از رهگذر «ولایت» است

این مدرس دانشگاه عنوان کرد: راه ارتباط انسان با ملائکه، علاوه بر «تقویت قدرت عقل و به تبع تقویت قدرت الهام»، «ارتباط با امام معصوم» و «ارتباط با قرآن» است.

عیوضی گفت: بدون شک انسان کامل از قرآن جدا نیست همانگونه که قرآن فرمول انسان کامل است، بنابراین ارتباط با ملائکه با تقویت رابطه انسان با امام معصوم شکل می‌گیرد و اینجاست که «ولایت» معنا پیدا می‌کند، به عبارتی، رشد انسان از رهگذر «ولایت» است.

وی ادامه داد: حال آن کسانی که ولایت را نپذیرفته و تنها مقید به قرآن هستند باید بدانند که ولایت جایگاه والایی دارد به‌گونه‌ای که راه رسیدن به کنه و عمق قرآن از طریق معصومین تحقق می‌یابد.

این کارشناس دینی گفت: شب قدر فرصت بسیار خوبی است تا انسان با ارتباط با معصومین و قرآن و فراهم نمودن زمینه‌های لازم مقدرات خوبی را برای یک سال خود رقم زند، ناگفته نماند خداوند یک فرصت دیگری را نیز در طول یک سال برای تغییر مقدراتش به او می‌دهد و آن روز «عرفه» است.

عیوضی با بیان اینکه نواقص مانع رشد انسان می‌شود، گفت: انسان می‌تواند با رفع نواقص اخلاقی و رفتاری خود (حسد، غیبت، کینه‌توزی و...) در شب‌های قدر زمینه رشد خود را فراهم کند و اگر کسی از داشتن رذیلت‌های اخلاقی به دور است می‌تواند در این شب‌های عزیز احساس نیاز خود را نسبت به پروردگار بالا برده و جهش رشدی داشته باشد.

وی گفت: خوب است که انسان در اولین شب قدر یعنی 19، ابتدا شکرگزار تمام نعمات خداوند بر خود باشد، شب دوم یعنی 21، خلأ‌های و نواقص وجودی خود را نزد خداوند عنوان کرده و از پروردگار رفع آن رذایل را بخواهد و در شب سوم یعنی 23، نیز دعای خیر برای خود و دیگران بر اساس ظرفیت و توان آنها را داشته باشد.