«صلاة»؛ پراهمیت‌ترین واژه‌ قرآنی

حجت‌الاسلام صادق صالح، قرآن‌پژوه همدانی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: جزء اول قرآن کریم با سوره بسیار مهم حمد آغاز می‌شود، فتح و شروع قرآن با این سوره است که به همین دلیل به آن فاتحة‌الکتاب هم می‌گویند.

وی افزود: این سوره را روزانه حداقل 10 مرتبه در نمازهای واجب می‌خوانیم، همچنین واژه صلاة در این جزء شش مرتبه در سه موضوع اقامه نماز، استعانت و کمک گرفتن از نماز، مکان و مصلای نماز به‌کار رفته است.

صالح با اشاره به اینکه واژه «صلاة» در کل قرآن نیز 60 مرتبه به‌کار رفته و البته 98 مرتبه با بقیه مشتقات و هم خانواده‌هایش به‌کار رفته است، یادآور شد: آیات «الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ»(بقره/ 3) در مورد صفات متقین، «وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعينَ»(بقره/ 43) خطاب به بنی‌اسرائیل و «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ»(بقره/ 45) باز هم خطاب به بنی‌اسرائیل است.

این قرآن‌پژوه ادامه داد: دو آیه «وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني‏ إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَليلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ»(بقره/ 83) «وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ»(بقره/ 110) در مقابل تلاش اهل کتابی که می‌خواستند مسلمانان را به بی‌دینی بکشانند می‌فرماید بگذرید و به رویشان نیاورید و نماز را با آدابش اقامه کنید و صدقه بدهید، آیات به‌کار رفته در جزء اول هستند که در آنها واژه صلاه استفاده شده است.

صالح با توجه به آیه 110 سوره بقره، گفت: در این آیه سه دستور در سه موضوع «اخلاقی، عبادی، اقتصادی» در برابر تلاش آنها به مسلمانان می‌دهد، که می‌تواند به این معنا باشد که برای بی‌اثر کردن تلاش‌های دشمنان در مقابل دین، باید در هر سه حیطه و عرصه اخلاقی، اعتقادی ــ رفتاری و اقتصادی مقابله کرد اما در هر عرصه‌ای متناسب با همان عرصه در بحث اخلاقی گذشت کنید، در عرصه عبادی و اعتقادی نماز به پا دارید و در عرصه اقتصادی به کمک یکدیگر بشتابد و صدقه بدهید.

این قرآن‌پژوه با تأکید بر اینکه برای حفظ اجتماع و دین نباید از کمک به فقرا غافل شد، افزود: آیه بعدی که کلمه صلاة در آن به‌کار رفته آیه «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ»(بقره/ 125) است.

وی در ادامه با اشاره به سوره حمد، گفت: این سوره که با رحمت و رحمانیت خداوند متعال شروع می‌شود را در سه قسمت می‌توان تحلیل کرد «حمد و ثنای الهی»(آیات 2، 3 و 4) که می‌فرماید خدای متعال را باید حمد و ثنا کرد زیرا دارای جامعیت همه صفات و اسماء حسنی است یعنی الله است، رب و پرورش‌دهنده تمام عالم است و چون رحمت خاص و عام دارد و چون مالک روز قیامت و روز رستاخیز است روزی که قرار است انسان‌ها و موجودات به نتیجه برسند و پاداش یا جزا بگیرند ببینند.

صالح توضیح داد: قسمت دیگر این سوره «ایاک نعبد و ایاک نستعین» حال که چنین صفاتی دارد پس مخاطب قرار می‌گیرد و در محضر او قرار می‌گیریم و می‌گوییم کسی که چنین صفاتی دارد که باید او را حمد کرد پس باید فقط او را پرستید و تنها از او کمک خواست حال که می‌خواهیم از او کمک بگیریم پس می‌گوییم «اهدنا الصراط المستقیم» یعنی ما را به راه خوشبختی و درست و مستقیم هدایت کن(بینداز)، راه کسانی که این سه ویژگی و نعمت را به آنها عطا کردی که در اینجا منظور ولایت است، افرادی که مورد غضب خداوند قرار نگرفته و گمراه نیز نشده‌اند.