ایستادن علیه نفس؛ منظور قرآن کریم از مسئله «قیام»

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی‌فقیه در استان همدان، در نوزدهمین جلسه تفسیر موضوعی قرآن کریم که شب گذشته، 30 آبان‌ماه در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، با بیان اینکه در جلسه گذشته نکاتی در مورد قوام‌بخشی قرآن مطرح شد، گفت: از آنجا که این کتاب از سوی حی قیوم نازل شده است نقش آن ایجاد قوام در جامعه است و یکی از دستورات قرآن براساس آیه 46 سوره سبا دعوت به قیام است.

امام‌جمعه همدان با بیان اینکه در نظام تکوینی تابع اراده خداوند هستیم، افزود: هیچ‌ یک از ما، خودمان حیات، ظاهر و مرگ خود را انتخاب نکرده‌ایم و براساس این نظام ما هیچ اختیار و تصرفی در این موارد و سایر موارد مشابه نداشته‎ایم.

وی با اشاره به نظام تشریعی، توضیح داد: در نظام تشریع انسان خود انتخاب می‌کند، اینکه گفته می‌شود در قیامت تجسم اعمال وجود دارد برگرفته از همین نظام است که ظاهر هر فرد، قیافه او سالم بودن یا نبودنش را خود فرد امروز و در این دنیا انتخاب می‌کند، ما خود باطن خود را می‌سازیم و در قیامت که «یوم تبلی‌السرائر» است، آنچه ما ساخته‌ایم نمایان می‌شود. لذا، عالم تشریع عالم انتخاب‌ها و ساختن‌های ما است.

بیشتر بخوانید:

• قرآن بر اندیشه صحیح بشر تمرکز می‌کند
• بشر بدون قرآن ظرفیت ندارد تا به زندگی خود معنا دهد

امام‌جمعه همدان با اشاره به معنای قیام در ادامه نکات مطرح شده در جلسات قبل، بیان کرد: قیام حالت ایستادن دارد. قرآن کریم انسان‌ها را دو گونه تفسیر می‌کند که اهل قیام و با اهل قعود هستند. اهل قعود بودن از نفرین‌های خداوند برای برخی از افراد است، در سوره توبه آیه 46 می‌فرماید «وَلَوْ أَرَادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَلَٰكِنْ كَرِهَ اللَّهُ انْبِعَاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَقِيلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقَاعِدِينَ؛ اگر آنها اراده داشتند که خارج شوند، وسیله‌ای برای آن فراهم می‌ساختند، ولی خدا از حرکت آنها کراهت داشت؛ از این رو توفیقش را از آنان سلب کرد؛ و آنها را از جهاد باز داشت؛ و به آنان گفته شد «با «قاعدین» بنشینید.»

شعبانی موثقی تأکید کرد: در آیه 81 سوره توبه نیز مخالفت با پیامبر به قعود تشبیه شده است که این افراد از قعود خود خوشحال هستند و می‌فرماید «فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلاَفَ رَسُولِ اللّهِ وَكَرِهُواْ أَن يُجَاهِدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ؛ آنهایی که از جهاد در رکاب رسول خدا باز نهاده شدند از این بازماندنشان خوشحال‌اند و مجاهده به مال و جانشان در راه خدا را خوش نداشتند، همچنین در آیه 86 نیز این تعبیر (قعود) استفاده شده است.

وی بیان کرد: در سوره اعراف، آیه 14 وقتی قرآن کریم جریان رانده شدن شیطان را نقل می‌کند و شیطان از خداوند مهلت می‌خواهد می‌گوید «قَالَ أَنْظِرْنِي إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ» تا قیامت به من مهلت بده، در ادامه در آیه 16 همین سوره می‌گوید «قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ؛ پس به سبب آنكه مرا به بيراهه افكندى، من هم براى فريفتن‌ آنان حتماً بر سر راه راست تو خواهم نشست.»

شعبانی با بیان اینکه شیطان اهل قعود در صراط مستقیم است، تصریح کرد: قعود یعنی نشستن و تکان نخوردن. قعود در صراط مستقیم پیروی از شیطان است و همان مسئله‌ای است که نفرین خدا محسوب می‌شود. لذا، در آیه 46 سوره سبا خداوند انسان‌ها را به قیام فرا می‌خواند و این قیام را نصیحتی از جانب خدا بیان می‌کند، چراکه قیام با تعالی، پیشرفت و سلوک همراه است و فتح‌الباب همه معارف و سعادت‌های الهی است.

وی افزود: قیام با تلاش، حرکت، مبارزه و جهاد همراه است، اما این مبارزه به چه معنا و با چه کسانی است؟ اگر انسان اهل تفکر باشد این را درخواهد یافت. انسانی که در ظلمت محض گرفتار شده و خواب است ظلمت را درک نمی‌کند و از آن رنجی نمی‎برد که بخواهد برای رفتن به روشنایی تلاش کند. اساتید اخلاقی در این موارد بیدار شدن را لازمه هر چیزی می‌دانند و ذکر یونسیه را در این باره بسیار توصیه می‌کنند، چراکه این ذکر در خروج انسان از ظلمت و نفسانیت بسیار مؤثر است.

امام‌جمعه همدان یادآور شد: لذا این قیامی که در قرآن معرفی شده نشان می‌دهد که انسان دشمن دارد که این مبارزه را معنی می‌بخشد، اما باید این دشمن را یافت و شناخت. طبق بیان حضرت رسول(ص) که جهاد اکبر مبارزه با نفس است، مهم‌ترین جهاد و مبارزه فتح خود است که خودمان را آزاد کنیم، دشمن اصلی در درون خود ماست.

وی با بیان اینکه فتح اصلی انسان آزادسازی خود است، گفت: حرکت اصلی در قیام حرکت علیه این نفس است که در آیه دوم سوره مزمل می‌فرماید «قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا؛ شب را زنده بدار، مگر اندكى را»؛ برخاستن علیه نفس در شب امکان‌پذیرتر است تا روز. جمله معروف شهید علی چیت‌ساز در رابطه با این قیام علیه نفس که گفت گذشتن از سیم‌خاردارهای دشمن در گرو گذشتن از سیم‌خاردارهای نفس است، این شهدا به‌صورت عملی این قیام را به عرصه ظهور گذاشتند.