دستورالعمل قرآن برای بهره‌مندی صحیح از مال

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی‌فقیه در استان همدان، در بیست و سومین جلسه تفسیر موضوعی قرآن که شامگاه 28 آذر‌ماه در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، با اشاره‌ای کوتاه به مطالب مطرح شده در جلسه پیش بیان کرد: یکی از مسائلی که قرآن آن را از عوامل قوام جامعه می‌داند مسئله اقتصاد است که در سوره نساء نوع نگاه اسلام به مال بیان شده است.

وی با اشاره به نگاه فقهی و اسلامی به مسئله بهره‌مندی از این اموال و ثروتی که در اختیار انسان است، توضیح داد: قرآن کریم در آیه 67 سوره فرقان در مورد هزینه کرد و مصرف اموال بیان می‌کند «وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا و آنان که وقتی انفاق می کنند، نه از حدّ معمول [و متعارف] می گذرند و نه تنگ می گیرند و [انفاقشان] همواره میان این دو در حدّ اعتدال است.» در مصرف اموال خود نه اهل اسراف باشید و نه تفریط.

شعبانی یادآور شد: از این آیه چنین برداشت می‌شود که اگر جامعه‌ای در مسائل اقتصادی اهل اسراف یا تفریط باشد قوام خود را از دست می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

• جامعه اسلامی نیازمند رسیدن به عدالت اقتصادی است
• ایستادن علیه نفس؛ منظور قرآن کریم از مسئله «قیام»
• بشر بدون قرآن ظرفیت ندارد تا به زندگی خود معنا دهد
• قرآن بر اندیشه صحیح بشر تمرکز می‌کند

امام جمعه همدان با تأکید بر اینکه در قرآن قوام جامعه به هزینه درست اموال تعبیر می‌شود، گفت: معنای لغوی اقتصاد حد متوسط و عادلانه مصرف است و در بحث مصرف و بهره‌مندی قوانین مشخصی وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه از نگاه خداوند بخل، تکافل و اسراف سه نوع رفتار در این بهره‌مندی از مال است، بیان کرد: گاهی افراد در مصرف اموال خود در زندگی به‌ خود سخت می‌گیرند و با خساست زندگی می‌کنند که قرآن از آن به‌عنوان «اقتار» تعبیر می‌کند که نیاز واقعی فرد با وجود داشتن مال پاسخ داده نمی‌شود و خود را در مضیقه می‌گذراند، که در این نوع مصرف (بخل) یکی از بدترین صفات مطرح شده در قرآن است، شیطان می‌گوید امید من برای بر زمین زدن مؤمن بخیل بیشتر از کافر بخشنده است لذا یکی از صفات انسانی به‌شدت مذموم در انسان بخل است.

شعبانی ادامه داد: دومین بهره‌مندی از منظر اسلام حالت کفاف است، اینکه زندگی انسان بر اساس نیازهای او تأمین شود که در این مورد مسئله توسعه نیز از نگاه ائدمه معصومین رد شده نیست، بر سرپرست خانواده واجب است که نیازهای افراد خانواده (نفقه) را تأمین کند که به آن واجب النفقه می‌گویند اما مسئله توسعه نیز متفاوت است با نیازهای اولیه به‌طور مثال استفاده از یک وسیله تزئینی یا توسعه یک وسیله برقی در حد عمومی ایراد ندارد و حتی توصیه شده است که سطح زندگی شما از سطح عمومی جامعه کمتر نباشد.

امام جمعه همدان توضیح داد: همان‌طور که سطح زندگی عموم مردم مدینه در زمان پیامبر با سطح زندگی عموم مردم در زمان امام صادق(ع) متفاوت بوده و امام نیز هماهنگ با سطح عموم جامعه زندگی می‌کردند در جامعه ما نیز سطح عمومی جامعه نسبت به 50 سال پیش تغییر کرده است.

نماینده ولی‌فقیه در استان همدان افزود: البته سطح عمومی در یک جامعه متفاوت است و این باید بر اساس درآمدهای فرد باشد چراکه اختلاف در قشرهای مختلف جامعه کاملاً طبیعی است، در این زمینه دولت اسلامی موظف است در مسئله معیشت و بهره‌وری اقتصادی توازن ایجاد کند.

وی با اشاره به اینکه اسلام در این زمینه (یکسان شدن سطح عموم مردم در یک جامعه) دو موضوع را مطرح می‌‌کند، گفت: تکافل عمومی که در این مورد ثروتمندان باید از اموال خود انفاق کنند و افراد ناتوان را حمایت کنند و توازن اجتماعی که وظیفه دولت است تا توازن را ایجاد کند که این امر از طریق اخذ مالیات‌ها و عوارض و غیره تأمین می‌شود تا افراد پایین‌دست جامعه را به سطح عمومی برساند.

نماینده ولی‌فقیه در همدان ابراز کرد: دولت اسلامی وظیفه دارد سه قشری که یکی از آنها درآمد خوب دارد و قشری که درآمد دارد اما کافی نیست و افرادی که اصلاً درآمد ندارد را باید به یکدیگر نزدیک کند، اقتصاد امروز کشور ما فرقی با اقتصاد کشورهای لیبرالی ندارد و اسلامی نیست در صورتی که در اقتصاد اسلامی تکافل و توازن وجود دارد.

وی با اشاره به روش سوم بهره‌مندی از مال که در قرآن بیان شده است، به مسئله اسراف اشاره کرد و گفت: مسئله اسراف(صرف کردن چیزی خارج از چهارچوب) 23 بار در قرآن مطرح شده و 3 بار نیز از واژه تبذیر(ضایع کردن مال و ثروت) استفاده شده است. در روایات ما مسئله اسراف در بحث اتلاف مال مطرح شده است، از منظر امام صادق(ع) کمترین اسراف بیرون ریختن ته‌مانده غذا یا آب است.

شعبانی با ارائه آماری از سازمان فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) در مورد اتلاف بخش کشاورزی بیان کرد: یک میلیارد و 100 میلیون تن غذا سالانه در دنیا از بین می‌رود و در کشورما 35 میلیون تن غذا سالانه دورریز می‌شود که هزینه آن حدود 38 هزار میلیارد تومان در سال می‌شود و این مقدار نشان می‌دهد کشور ما به تنهایی به‌اندازه 10 کشور اروپایی دورریز غذا دارد، مقداری که می‌تواند 18 میلیون نفر را در سال سیر کند.

نماینده ولی‌فقیه در همدان ادامه داد: در موارد دیگر در مصرف آب و برق سه برابر کشورهای اروپایی مصرف می‌کنیم. با مسئله مدیریت و نقش دولت‌ها در کشور کاری نداریم اما لازم است تلنگری به خودمان بزنیم که خود ما در مسئله اسراف چقدر وظیفه داریم تا به سفارش قرآن مبنی بر اسراف نکردن عمل کرده باشیم.

شعبانی ابراز کرد: کنار گذاشتن این گناه (اسراف) برکات الهی را به دنبال خواهد داشت و نگرانی‌های ما در زمینه تأمین آب و محصولات کشاورزی را رفع خواهد کرد.