«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»؛ دعایی برای نجات از گرفتاری‌های دنیا
نماینده ولی فقیه در همدان با بیان اینکه انسان برای اینکه هدایت الهی را پذیرا باشد نیاز به انبساط وجودی دارد، گفت: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» در اصل دعا برای نجات از گرفتاری‌هایی است که در این دنیا به آن مبتلا شده‌ایم.
به گزارش ایکنا از همدان، آیت‌الله حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان، شب گذشته، 18 اردیبهشت‌ماه در جلسه 79 و 80 تفسیر قرآن کریم با محوریت «سوره حمد» که در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، اظهار کرد: خداوند متعال سوره حمد را بین خود و بندگان تقسیم کرده است، در قسمت اول اوصاف خدای‌تعالی شامل مباحث توحید و معاد است و قسمت دوم بعد از آیه «إِيَّاكَ نَعبُدُ وَإِيَّاكَ نَستَعِين» گویی انسان با خدا سخن می‌گوید.
در ابتدای سوره صحبت از وجودی است که انگار غایب است، یعنی صحبت از هویت غیبیه است، اما از آیه «إِيَّاكَ نَعبُدُ وَإِيَّاكَ نَستَعِين» انسان به مقام حضور نائل می‌شود، گویی از این قسمت سوره به بعد دیگر خدا را می‌بیند.
آیه «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» جنبه دعا دارد؛ گاهی به کسی دستور می‌دهیم که از مقام بالا به پایین است، اما وقتی کسی در مقام پایین‌تر از مقام بالاتر چیزی می‌خواهد دیگر دستور نیست بلکه خواهش و التماس است، همان‌طور که در آیه «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
- شرایط استعانت از خدا و غیر خدا از منظر قرآن
- «إِيَّاكَ نَعبُدُ وَ إِيَّاكَ نَستَعِين»؛ تجلی عملی اعتقاد به ربوبیت
- «عبادت» مطلوب اصلی عالم است
لازم است معنای راه راست را از منظر قرآن کریم بدانیم؛ خداوند در آیه 38 سوره بقره می‌فرماید: «قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدي فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»؛ هبوط اشاره به داستان حضرت آدم دارد که از بهشت به زمین هبوط کرد، هبوط یعنی افتادن از مقامی که زحمتی نداشته به عالمی که سراسر غم است، عالمی که در عوالم وجود از آن پایین‌تر عالمی وجود ندارد. مولوی در مورد هبوط می‌گوید «بشنو از نی چون حکایت می‌کند/ از جدایی‌ها شکایت می‌کند/ کز نِیِستان تا مرا بُبریده‌اند/ از نَفیرم مرد و زن نالیده‌اند» این شعر در اصل قصه هبوط را بیان می‌کند.
تعبیر قرآن کریم این است: شما وارد این عالم که عالم ترس، خوف، جدایی‌ها، غم و غصه، شِکوه و... است، شده‌اید، این دنیا یا غصه گذشته است یا ترس از آینده، همان‌طور که در آیه چهارم سوره بلد «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ؛ كه آدمى را در رنج و محنت بيافريده‌ايم،» به داستان دنیا اشاره شده است، خداوند نمی‌خواهد غم و غصه ما را ببیند خدایی که همه فرشتگان را مجبور به سجده بر انسان کرده طرفدار انسان است؛ بنابراین می‌خواهد انسان را دلداری بدهد. به همین خاطر در حدیثی فرمود انسان‌ها هرچه گناه کنند قبل از مردن به شرط توبه آنها را می‌بخشم.
«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» در اصل دعا برای نجات از گرفتاری است که در این دنیا به آن مبتلا شدیم. هدایتی که در این آیه مطرح شده برای بازگشت از هبوط است. انسان برای اینکه هدایت الهی را پذیرا باشد نیاز به انبساط وجودی دارد خداوند در آیه 125 سوره انعام می‌فرماید: «فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ؛ پس هر که را خدا هدایت او خواهد قلبش را برای پذیرش اسلام باز و روشن گرداند.»
زمینه هدایتی که در سوره حمد به آن اشاره کردیم و هدایتی که بعد از هبوط از بهشت به آن نیاز داریم انبساط سینه یا شرح صدر است که از سوی خداوند به انسان اعطا می‌شود. از وقتی انسان دچار هبوط شد قرار بر این شد که خداوند برای هدایت او مسیر را نشانش دهد.
شاید این سؤال برای ما پیش بیاید کسی که در نماز قرار گرفته در صراط مستقیم است که در حال نماز است، نماز خودش قرار گرفتن در راه هدایت است، چرا دوباره در نماز از خداوند می‌خواهیم ما را هدایت کند؟ در این زمینه لازم است معنای صراط مستقیم و هدایت را بدانیم.
ما دچار عالمی شدیم که حجاب دارد، وقتی وارد این عالم شدیم یعنی پس از هبوط حضرت آدم، ما را انسان نامیدند، انسان یکی از تعابیر قرآن کریم است در بعضی از تفسیرها این‌گونه بیان می‌شود که ریشه این اسم از نسی یعنی فراموشی گرفته شده است، خاصیت عالم ماده فراموشی است. دنیا نیز به معنای پست‌ترین است که دلیل این پستی قرار گرفتن در حجاب است.
قرآن کریم در این باره می‌گوید برای جلوگیری از این فراموشی و نسیان خداوند هدایت را قرار داد، اولین وعده‌ای که خدا به انسان داده در آیه 38 سوره بقره بیان شده که وعده هدایت است «فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدي»، اصل این عالم شقاوت است، اما خداوند انسان را رها نمی‌کند که در این شقاوت فرو رود. براساس آیه پنجم سوره طه «الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ» خداوند نسبت به بندگانش مهربانی و رحمانیت دارد. این موضوع مایه امیدواری است که طرف حساب ما در این دنیا خداوند است که رحمان و کریم است.
انتهای پیام
