صراط مستقیم را بدون امام و ولی نمی‌توان پیمود
آیت‌الله حبیب‌الله شعبانی موثقی در تفسیر سوره حمد و معنای صراط مستقیم گفت: یکی از نکات این است که بدون رهبر، ولی، امام و سالک نمی‌توان راه کسانی که به آنها نعمت داده شده را پیمود.
به گزارش ایکنا از همدان، آیت‌الله حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان، شب گذشته، 24 مهرماه در جلسه 91 تفسیر قرآن کریم که در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، در ادامه تفسیر سوره حمد به بیان نکاتی پرداخت که در متن ذیل با هم می‌خوانیم:
براساس آیه «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»، شاهراه اصلی که هیچ ضلالت، کجی، انحراف و ذره‌ای خطا در آن وجود ندارد صراط مستقیم است، انسان‌ها به فراخور تکاملاتی که دارند به صراط مستقیم نزدیک هستند و در سبیل قرار دارند، این سبیل‌ها که راه فرعی هستند به این شاهراه اصلی متصل هستند که آن نیز به رضوان الهی می‌رسد.
اما سبیل با نقص‌هایی همراه است که در جلسه قبل مطرح شد. بعد از این آیه خداوند صراط مستقیم را توضیح می‌دهد و می‌گوید ما را با کسانی که در این صراط هستند همراه کن، کسانی که در اصل اصحاب این صراط هستند، کسانی که خدا به آنها نعمت داده است.
براساس آیه هفتم سوره حمد «صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ»، مردم سه دسته هستند دسته اول «انعمت علیهم» کسانی که خداوند به آنها نعمت داده است، دسته دوم «مغضوب علیهم» افرادی که مورد غضب قرار گرفتند و دسته سوم ضالين که گمراهان هستند. در سیر انسان که از «رب العالمین» آغاز می‌شود تا «مالک یوم‌الدین» وقتی به انتهای مسیر خود می‌رسد همه انسان‌ها در این سه دسته قرار دارند.
در این سوره دعا می‌کنیم که ما جزء کسانی باشیم که خداوند به آنها نعمت داده است. این دعا نشان می‌دهد که صرف نماز خواندن ما در مسیر مستقیم قرار نداریم. بلکه در این سوره که همواره آن را در نماز می‌خوانیم دعا می‌کنیم که در گروه افراد دسته اول قرار بگیریم و هدایت شویم.
بیشتر بخوانید:
- تفاوت «سبیل» و «صراط مستقیم» از منظر قرآن
- «صراط مستقیم»؛ راهی که انحراف و نقص ندارد
- هدایت بدون پیامبر و امام امکان‌پذیر نیست
- قرآن کریم انسان را موجودی در حال حرکت معرفی می‌کند
- علی بن ابیطالب(ع) صراط مستقیم است
- صراط مستقیم انتها ندارد
رهبران و اولیایی که بشر به دنبال آنها حرکت می‌کنند نیز جزء این سه دسته هستند؛ دو دسته آخر کافر هستند، فرق مغضوب و ضال در این است که شدت عذاب خداوند نسبت به مغضوبان بیشتر است، کسی مغضوب است که می‌داند و در این صورت باز هم مشرک و کافر می‌شود، اما گمراه شاید تحت شبهه قرار دارد که گمراه شده است. در روایات ما رأس مغضوبین یهودیان هستند و رأس ضالین مسیحیان، البته این به این معنا نیست که فقط این افراد جزء این دو دسته هستند.
خداوند در قرآن کریم به چه مواردی نعمت می‌گوید، اولین نعمتی که در قرآن کریم به آن اشاره شده ولایت است که در آیه سوم سوره مائده می‌فرماید: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي»، دومین نعمت تأیید الهی است؛ «اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَىٰ وَالِدَتِكَ» (مائده/ آیه 110) و براساس آیه 103 سوره آل عمران «إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ» نعمت سوم وحدت است.
براساس نظر قرآن کریم نه مال، همسر، فرزند و امکانات دنیا و... به‌عنوان نعمت معرفی نشده‌اند، البته این موارد می‌تواند حسنه باشد آن هم اگر در مسیر رسیدن به خداوند باشند. از آیه هفتم سوره حمد مشخص می‌شود نعمت از دید خداوند به امور معنوی گفته می‌شود.
خداوند در سوره مائده درباره افرادی که نعمت خداوند به آنها اعطا شده را توضیح می‌دهد و می‌فرماید: «وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ ۚ وَحَسُنَ أُولَٰئِكَ رَفِيقًا» (مائده/ آیه 69)؛ براساس این آیه چهار گروه هستند که به آنها نعمت داده شده است؛ انبیا که همان پیامبران هستند، صادقان افرادی که در عمل و کلام عین صدق هستند، دسته سوم شهدا که گواهان بر عمل هستند البته شهدا منظور شهیدان نیستند در قرآن کریم شهید را شهید نمی‌گویند بلکه قتل فی سبیل‌الله می‌گویند شهید اصطلاحی قرآنی نیست و در ادبیات عرفی است، دسته چهارم نیز صالحان کسانی که اهل صلاح هستند.
در تفسیر آیه هفتم سوره حمد این سؤال پیش می‌آید که چرا در این آیه سردسته‌های کفر را دو دسته اعلام کرده و سردسته ایمان را یک دسته معرفی کرده است. باید گفت کسانی که در مسیر حق هستند حرفشان یکی است همان‌طور که همه انبیا یک حرف داشتند و کوچکترین اختلاف در آنها نیست و این نشان می‌دهد همه از یک مبدأ ارسال شده‌اند و در اصول دین اختلافی نیست.
سردمداران باطل شاید در ظاهر یکی باشند، اما دلشان یکی نیست و خود با هم تفرقه دارند، اگر در جامعه اسلامی مشاهده کردیم جریان حق با هم دعوا دارند شک نکنیم یکی از آنها باطل است، چراکه هیچ پیامبری با پیامبر دیگر یا صدیقی اختلاف نداشته است.
یکی دیگر از نکات این آیه این است که بدون رهبر، ولی، امام و سالک نمی‌توان راه کسانی که به آنها نعمت داده شده را پیمود، همان‌طور که در روز قیامت مردم را به نام امامشان می‌خوانند. اقتدا کردن به یک بزرگ در مسیر الهی لازم و ضروری است. همان‌طور که پیامبر(ص) فرمود اگر از دنیا بروید و امام نداشته باشید به مرگ جاهلیت از دنیا رفته‌اید.
باید ببینیم امام هر یک از ما کدام یک از این سه دسته «انعمت علیهم» که حق است و یا «مغضوب» و «ضال» است که باطل است. همیشه در زندگی باید توجه داشته باشیم که اتصال روحی ما به چه کسی است، اگر به دنبال امام حق حرکت کردیم اما عمل ما اندک هم باشد راه درست است.
در نهایت براساس آیه 69 سوره مائده که در بالا مطرح شد راه‌حل مستجاب شدن این دعا «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»، اطاعت از خدا و رسول است.
انتهای پیام
