آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» قوای مختلف انسان را به حالت اعتدال می‌رساند
نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان با اشاره به تفسیر آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» در سوره حمد و بیان دلایلی که چرا این آیه به صورت جمع بیان شده است، گفت: این آیه برای این است که قوای مختلف انسان از جمله قوه جاذبه بشر و دافعه را به حالت اعتدال برساند و منظور این است که همه این قوا عبد خداوند شوند.
به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان، شب گذشته در شصت‌ونهمین جلسه تفسیر قرآن کریم که در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، در ادامه تفسیر سوره حمد، اظهار کرد: سیر آیات در این سوره از ظاهر به باطن است، در مباحث سلوکی این سوره مطرح می‌شود که از ظاهر (هویت «الله» تعالی) به باطن (مالکیت) حرکت شده است و بین این اسما و صفات الهی «الله» و «مالک» وحدت وجود دارد، یعنی مبدأ و معاد به یک جا می‌رسد.
وی افزود: حرکت عالم یک حرکت دوار(دایره مانندی) است، حرکت بشر در این عالم یک حرکت مستقیم نیست که مبدأ جدا و مقصد جدا از هم باشد بلکه مبدا و مقصد یکی است؛ همانطور که در آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» آمده است. در این عالم هرچه می‌بینیم مظهر رب است و همه نشانه تجلی اوست. تا آیه «مالک یوم‌الدین» سوره، عالمی را می‌بینیم که هر چه هست، خداست و هر چه دیده می‌شود نشانه و تجلی‌هایی از اوست.
بیشتر بخوانید:
- سوره «حمد» خوف و رجا را در وجود انسان به نظم می‌رساند
- دلیل خواندن سوره حمد در نماز چیست
- گناه به معنای انکار عملی ربوبیت تشریعی خداوند است
- مالک بودن خداوند همراه با دوستی و مبتنی بر مهرورزی است
- مالکیت خداوند در عالم حقیقی است
- اصلی‌ترین مشکل بشر فراموش کردن «رب» است
شعبانی با اشاره به اینکه چرا آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» به صورت جمع بیان شده است؛ گفت: در جواب این سوال تفسیرهای مختلفی بیان شده یک نکته اینکه نماز که بر بندگان واجب شد در ابتدا به صورت جماعت واجب شد و برخی از مفسران می‌گویند به این دلیل که این عبادت به صورت جمعی انجام می‌گرفته جمع بوده است؛ برخی دیگر از مفسران بیان می‌کنند جمع بودن فعل این آیه به معنای همراهی با عالم است یعنی همه عالم عبد و مخلوق خداوند هستند و این پرستش و عبادت از سوی تموم موجودات و مخلوقات است، همانطور که در آیه 44 سوره اسراء آمده است «تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ ۚ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَٰكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ ۗ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا هفت آسمان و زمين و هر چه در آنهاست تسبيحش مى‌كنند و هيچ موجودى نيست جز آنكه او را به پاكى مى‌ستايد، ولى شما ذكر تسبيحشان را نمى‌فهميد. او بردبار و آمرزنده است.»
وی توضیح داد: از آنجا که خداوند به انسان قدرت اختیار داده است لذا در بین مخلوقات انسان سرکش است و از این اختیار خود سو استفاده می‌کند اما انسان با بیان آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» می‌گوید که اهل سرکشی نیست، دلیل دیگر جمع بودن این فعل می‌تواند این باشد که هر یک از ما انسان‌ها یک جهان و عالم هستم نه یک فرد و یا انسان تک بعدی.
امام جمعه همدان ابراز کرد: در این رابطه می‌توان به آیه 32 سوره مائده اشاره کرد «مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا ۚ هر كس كسى را (جز به قصاص قتل، يا [به كيفر] فسادى در زمين بكشد،) چنان است كه گويى همه مردم را كشته باشد. و هر كس كسى را زنده بدارد، چنان است كه گويى تمام مردم را زنده داشته است.»
وی با اشاره به حدیث «مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ» امام علی(ع)، بیان کرد: این حدیث نشان می‌دهد خبرهایی در عالم وجود دارد که شناخت آنها شناخت خداوند و این گواه بر عالم و یک جهان بودن انسان است. هم‌چنین در آیه «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» سخن از کرامت انسان در قرآن کریم است انسانی که این ظرفیت را به گفته خداوند دارد پس فقط یک قوه خیال، وحی، توهم، شهوت و رأفت و ... نیست بلکه مجموعی از این موارد است.
شعبانی یادآور شد: وقتی می‌گوییم «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» یعنی من به عنوان بشر و بنده‌ای که یک عالم هستم با تمام قوای مختلفی که دارم چه سیاه و چه سفید تو را می‌پرستم، انسان دو قوه رئیسی دارد که سایر قوای او زیر مجموعه این دو قواست؛ از جمله قوه شهوت (جاذبه بشر) مواردی را که جذب می‌کند از جمله پول، شهرت، خوردن و آشامیدن رسیدن به جاه و ... و یک قوه غضبیه یا دافعه دارد مثل تنبلی و ... این قوا در وجود انسان وجود دارد.
امام جمعه همدان گفت: بر اساس برخی تفسیرها وقتی عبارت «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» را می‌گوییم یعنی قوه خیال غضب، شهوت، فکر و اندیشه و... هم عبد خداوند است. البته گاهی زبان می‌گوید خدایا تو را می‌پرستیم اما قوه فکر و خیال انسان پرواز می‌کند و در عبادت نیست، این آیه برای این است که این قوا هم عبد خداوند شوند و به حالت اعتدال برسند.
شعبانی با اشاره به اینکه در علم اخلاق در مورد صفات مختلف که از حدود الهی تعدی می‌کنند صحبت می‌شود، گفت: در دعای عرفه، اباعبدالله(ع) وقتی می‌خواهد شهادت بدهند این شهادت را با قوای مختلف خود را بیان می‌کند که با تمام آنها به وجود خداوند شهادت می‌دهد.
وی اشاره کرد: لذا وقتی یک انسان خود را خراب می‌کند و از حدود خداوند تعدی می‌کند فقط خود را فاسد نکرده بلکه یک عالمی را خراب کرده است، از علامه طباطبایی نقل شده که تنها راه نفوذ شیطان در وجود انسان قوه خیال بشر است، از طریق این قوه وارد می‌شود و سپس قوه عقل را از بین می‌برد، نیروی داخلی و نفوذی و جاسوس شیطان قوه خیال است.
شعبانی ابراز کرد: برخی از بزرگان کنترل این قوه را زیاد گفتن ذکر «لا حول و لا قوه الا بالله» می‌دانند؛ برخی دیگر از بزرگان می‌گویند در نماز برای خود حصاری درست کنید و با سجاده نماز بخوانید چراکه با ایجاد این حصار قوه خیال کنترل می‌شود برخی دیگر از بزرگان نیز می یویند زیاد قرآن تلاوت کنید، برخی دیگر از علما پیشنهاد می‌کنند گوش و چشم را باید کنترل کرد اگر کنترل نشود این قوه فربه می‌شود و انسان را زمین می‌زند لذا دلیل اینکه قرآن کریم تأکید دارد که « قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ » جلوگیری از فساد در جامعه است چراکه وضعیت جامعه وقتی فاسد شود این قوه را در جامعه فربه می‌کند و منجر به فساد می‌شود.
انتهای پیام
